Sünnet ve mendub nedir? Sünnet çeşitleri nelerdir?
Sünnet ve mendub nedir? Sünnetin fıkıhtaki anlamları nelerdir? Sünnet çeşitleri nelerdir? Mustehap ve mubah kavramları ne demektir?
Sünnet
Sünnet hemen hemen her Müslümanın bildiği şekli ile Efendimiz’in yaptığı davranışlar, söylediği sözler veya ashabında görüp ses etmediği fiillerdir. Dini literatürde Hz. Peygamberin (sav) farz veya vacip dışında yaptığı, Müslümanlara örnek olduğu, yapmalarını tavsiye ettiği fiilleri veya amelleridir. Sünnet dinen bağlayıcı bir niteliktedir.
Nitekim ayet-i kerime de “Peygamber size ne emrettiyse onu yapın, neyi de yasak ettiyse ondan vazgeçin” (Haşr Suresi 7.Ayet), bir başka ayette ise Efendimizin yaptığını yapmanın bizler için güzel bir davranış olduğunu göstermek amacıyla “Andolsun ki Allah Rasulü’nde sizin için, Allah’a ve ahiret gününe kavuşmayı umanlar için, güzel bir örnek vardır.” (Ahzab Suresi 21) buyrulmuştur. Fıkıh literatüründe sünnetin birden çok karşılığı vardır. Bunlar; sünnet, mesnun, mendub, nafile, tatavvu, fazilet ve adaptır. Efendimiz’in (sav) davranışları sünnet’ül hüda ve sünnet’ül zevaid olarak ikiye ayrılır. Efendimiz’in (sav) dinen Müslümanlara örneklik teşkil edecek davranışlarına hüda, normal insani davranışlarına ise zevaid sünnet denmektedir. Sünnet’ül hüda da kendi içinde ikiye ayrılırlar. Bunlar sünnet-i müekkede ve sünnet-i gayri müekkededir.
Sünnet-i müekkede nedir?
Sünnet-i müekkede kuvvetli sünnet anlamına gelmektedir. Efendimiz (sav) bu sünnetleri çok sıkı bir şekilde yapmış olmakla beraber nadiren de olsa terk ederek farz olmadığını göstermek istemiştir. Bazı İslam âlimleri sünnet’ül hüda ile bu sünnet türünü kastetmişlerdir. Örnek verecek olursak; Dünya ve içindekilerden hayırlı sayılan sabah namazının iki rekâtlık sünneti, öğlen namazının ilk ve son sünnetleri, karşılaşılan insanlara selam vermek, Ramazan ayında itikâfa girmek, her şavtın sonunda Hacer’ül Esved’i selamlamak, tahiyatta dua etmek vs. Bu tür sünneti farz ve vacibin bir tamamlayıcısı olarak görüp yapan Müslümana sevap vardır. Yapmayan Müslümana ise bir ceza olmasa bile dinen kınanır.
Sünet-i gayr-i müekkede nedir?
Genel itibarıyle bu sünnet çeşidi Efendimiz’in (sav) bazen yapıp bazen yapmadığı sünnetlerdir. Bunlar sünnet-i müekked kadar kuvvetli sünnetler değillerdir. Bu sünnet çeşidini yapan Müslüman dinen sevaba girmiş olurken yapmadığı zaman dinen kınanmaz. Örnek verecek olursak ikindi ve yatsı namazlarının sünnetleri, nafile olarak verilen sadakalar, abdestli olduğu halde tekrar abdest almak, orucu hurma ile açmak, Pazartesi ve Perşembe günü tutulan oruçlar bu sünnet çeşidine girmektedir. Bazı Hanefi mezhep imamları sünnet-i gayri müekkedi mendub veya müstehap olarak da isimlendirmişlerdir.
Müstehab nedir?
İbadetlerin ihyasında kâmil düzeyde yerine getirilmesi için yapılan, tavsiye edilen, güzel ve samimi davranışlar olarak nitelendirilir. Bu gruba Efendimiz, sahabe, tabiun ve tabiun sonrası âlimlerin yaptıkları; dinen güzel, hoş ve sakıncalı olmayacak davranışlar dahildir. Müstehaplar yapıldığı takdirde sevap kazandırırken yapılmadığında Müslüman kişiye her hangi bir günah veya yükümlülük getirmez. Örnek verecek olursak; Sabah namazını isfar dediğimiz ortalık biraz aydınlanınca kılmak, ibrad dediğimiz öğle namazını yaz mevsiminde ortalık biraz serinleyince kılmak, akşam namazını hemen güneş batar batmaz kılmak, abdestte uzuvları sırasıyla yıkamak, zekâtta ilk öncelik olarak yakın akrabayı gözetmek müstehap olan davranışlardandır.
Mübah ne demektir?
Dinen aklı baliğ olan, mükellef sayılan Müslümanların yapıp yapmamakta serbest bırakıldığı fiillerdir. Bu kelime bazen helal veya caiz anlamında da kullanılır. Helal veya caiz kavramları da bilindiği üzere haramın zıddıdır. Örnek verecek olursak; serinlemek amacıyla gusletmek, camii içinde herhangi bir yerde namazı eda etmek, camiide uzanıp yatmak gibi… Mubah fiillerin yapılmasında bir sevap olmadığı gibi terkinde de bir günah veya sorumluluk yoktur.
