Helal ve haram kavramının İslam literatüründeki tanımı açık ve nettir: Din tarafından yapılması kesin ve net olarak yasaklanan her türlü fiiller haram niteliğindedir, helaller ise İslam dininde yapılmasında her hangi bir yasak ve şüphe bulunmayan her türlü fiildir. Her konuda helaller ve haramlar olduğu gibi içeceklerde de helal ve haramlar vardır. İçeceklerden en bilindik olarak alkol kesin surette haramdır. İçki yüce kitabımız Kur’an-ı Kerim’de “hamr” kelimesi altında geçer. Bu kelime daha çok üzümden yapılan içki diye bilinir. Ancak Efendimiz’den (s.a.v.) öğrendiğimiz şekliyle sarhoşluk veren her türlü şey “hamr” kapsamına girer ve hamr haramdır; o halde sarhoşluk veren her şey haramdır (Buhari, Ahkam, 22; Müslim, Eşribe, 73-75). Yani ister üzümden elde edilsin, ister başka bir şeyden elde edilsin sarhoşluk (iskar sarhoşluğun dini literatürdeki adı) veren şeyler haram içecekler kapsamındadır.
Alkolün illa sarhoş etmesi şart mıdır? Kullanılan alkol miktarına göre sarhoş olmak günah için şart mıdır?
Alkolün her türlüsü İslam dinine göre haramdır. Bunun bir bardak veya bir damla olması arasında bir fark yoktur ve illa alkol kullanan kişiyi sarhoş etmesi gerekmez. Öyle ki alkol zamanla kullanım miktarına göre bağımlılık yapmakta ve sarhoşluk özelliği azalmaktadır; bu sebeple de “sarhoş olmadım, haram değildir” demek anlamsızdır. Sarhoş etmese bile alkol haramdır. Efendimiz; “Çoğu sarhoş edenin, azı da haramdır” buyurmuştur (Ebu Davud, Eşribe, 3).
Günümüzdeki içecekler ve helal haram olma durumları
Yüce Kitabımız Kur’an’ı Kerim, her içeceği ayrı ayrı helal ve haram kapsamına sokmamış ve günümüze kadar da pek çok içeceğin niteliği değişmiş ve yeni yeni şeyler ortaya çıkmıştır. Âlimler Kur’an’ı Kerim’den ve Efendimiz’den (s.a.v) gelen niteliklere göre içecekler konusunda helallik ve haramlık sınırlarını belirtmişlerdir. Günümüzde özellikle en çok tüketilen gazlı içeceklerden kola, gazoz, soğuk çay vb. içeriklerin çözümlenmesinde az da olsa kullanılıyor diye bir tartışma süregelmektedir. Gazlı içeceklerde bulunan bu alkol miktarının yapılan araştırmalar sonucunda %0.2 miktarında alkol kullanıldığı ve bu alkolünde üretim esnasında uçtuğu söylenmektedir. İslam alimleri bu konuda sıkça görüşmüşler ve İslam Tıp Bilimleri Örgütü’nün 1995’te Kuveyt’te 1997’de de Kazablanka’da gerçekleştirdiği araştırmalar sonucu kola, gazoz gibi içeceklerin içilebileceği kararına varılmıştır. Ancak gene de insan bu gibi şüpheli meselelerde dikkatli olmalıdır. Ülkemizde gazlı içeceklerle ilgili yayımlanan tebliğe göre Türk Gıda Kodeksi gazlı içeceklerdeki alkol miktarının en çok % 0,3 gr./litre olabileceğini ifade etmiştir. Bunun da üretimden kaynaklı olduğunu belirtmişlerdir. Bu alkol miktarının alkol alma niyetiyle olmadığı ve uçtuğu söylenmesi açısından bakılacak olursa temel gıda maddelerinde tüketim sonucunda alkol alımı amaçlı olmadığından kullanılabileceği yönünden Diyanet İşleri Başkanlığı fetva vermiştir.
Alkol ürünlerinin satışı helal midir?
Dinimizde haram olan bir şeyi tüketmenin haram olduğu gibi satışı da haram kapsamındadır. Dolayısıyla alkol satışı, tüketimi, kullanımı, satışına aracı olunması, alkol sunuşu hepsi haramdır; Efendimiz (s.a.v.) böyle buyurmuşlardır. Alkol satışı yapılan bir yerde çalışmak da aracılık kapsamına gireceğinden doğru değildir. Ancak başka bir iş arayıp gene de geçimini sağlayacak bir iş bulamayan kişilerin durumu zaruri olacağından çalışması helal kapsamına girer. Başka bir iş bulma durumunda ise bunu derhal terk edilmelidir.
Alkolsüz bira ve malt içeceği helal midir?
Maide suresi 90. Ayette alkol haram kılınmış ve sarhoşluk veren maddenin miktarının da ne olursa olsun haram olduğu belirtilmiştir. Alkolsüz bira normal bira gibi işlem görmekle beraber son aşamasında alkol miktarının azaltıldığı veya yok edildiği konusu şüphelidir, bu sebeple alkolsüz bira tüketimi haramdır. Alkolsüz olarak nitelendirilmesi dinimizce şüpheli kapsamındadır Efendimiz’in “Size şüphe vereni değil şüphe vermeyene bakın.” (Tirmizî, “Ḳıyâmet”, 60) öğüdü gereğince tüketilmemesinde fayda vardır.
Malt içeceği malt çeşitli tahılların (arpa, buğday vb.) yeşillendirilip kurutulmuş halidir. Öğütülmüş haline malt unu denir ve ekmek başta olmak üzere bazı gıdalarda katkı maddesidir. Bu unun sıcak su içinde şekerlenmesiyle malt içeceği oluşur. Bu içeceğin içinde alkol ve her hangi bir sarhoş edici madde olmadığından tüketilmesi helaldir.
