Haram, haram li aynihi, haram li gayrihi, mekruh, tahrimen mekruh ve tenzihen mekruh kavramları nelerdir?

YAŞAM 26.01.2021, 11:05 Hanife
Haram, haram li aynihi, haram li gayrihi, mekruh, tahrimen mekruh ve tenzihen mekruh kavramları nelerdir?

İslam dininde ibadetleri yerine getirmekle yükümlü olan kimseler için bazı yasaklar ve yapması uygun olmayan davranışlar vardır. Bunları İslam âlimleri isim isim ayırmış ve bizlere bildirmiştir. Bu kavramların başında haram ve haramın çeşitleri, daha sonra ise mekruh ve mekruhun çeşitleri gelmektedir.

Haram nedir?

Haram Allah Teâla ve Resul-i Ekrem (sav) Efendimiz’in belirttiği şekliyle, yapılması dinen kesin olarak yasak olan, mutlak olarak terk edilmesi gereken işlerdir. Haramlık durumu ayetle, mütevatir veya meşhur hadisler yoluyla tespit edilmektedir. Kesin bağlayıcı bir ayete veya hadise dayandığı için haramdan mutlaka kaçınmak gerekir.
Haram inkâr edilemez. Dinen, bir kişi haramı inkâr ederse dinden çıkmış sayılır. Bir Müslüman, bile isteye haram işlerse günaha girer, yaptıklarının hesabını mutlaka ahiret gününde verir. Bir müslüman haramdan kaçınırsa Allah’ın rızasını, hoşnutluğunu ve sevabını kazanır. Haramlara örnek verecek olursak; ihram yasaklarını çiğnemek, adetli eş ile cinsel ilişkide bulunmak, zina etmek, içki içmek, dinen geçerli bir mazereti olmaksızın orucu bozmak haramdır.

Haramlar 2 çeşittir;

Haram li aynihi

Doğrudan, yani bizzat kendi içerisinde kötülük bulunduran, zarar içeren, aslen haram sayılan fiillerdir. Bu haramların diğer bir ismi de haram li zatihidir. Örneğin; içki içmek, domuz eti yemek, yalan söylemek, cünüp olduğunu bilerek namaz kılmak ve süt kardeşi ile evlenmek bu haram çeşidindendir. Bu tür haramlarda yapılan amel batıldır.

Haram li gayrihi

Kendi özünde bir zarar veya kötülük olmadığı halde dışarıdan kaynaklı olarak haram sayılan fiillerdir. Bu haramların diğer bir ismi de haram li gayrihi zatihidir. Örneğin; çalıntı elbise ile namaz kılmak, Cuma üzerine farz olan bir Müslümanın Cuma saatinde alışveriş yapması, bayram gününde oruç tutmak bu haram çeşidindendir. Bu tarz haramlar örneklerde görüldüğü gibi kendi özleri itibarıyla kötü değillerdir. Fakat elbisenin çalıntı olması sebebiyle bu elbise ile namaz kılmak haram sayılmış veya orucun bayram gününde olması sebebiyle bayram günü oruç tutmak haram olmuştur. Bu tür haramlar aslı itibarıyla haram olmayıp geçerli sayılırken niteliği bakımından haram, kötü ve gayr-ı meşru sayılmışlardır. 

Mekruh 

Hanefi mezhep imamları dışında kalan diğer tüm İmamlar Allah ve Peygamber tarafından kesin ve bağlayıcı olmayan bir tavırla yapılmaması gerektiğini söyledikleri fiillerin tamamına mekruh denmiştir. Hanefiler ise tıpkı farz ile vacip ayrımında olduğu gibi delilin niteliğine bakarak mekruh ayrımı yapmışlardır.

Tahrimen Mekruh

Harama yakın haram anlamına gelmek üzere, hükmen haram gibi değerlendirilen şeylere tahrimen mekruh denmiştir. Tahrimen mekruhun yapılması cezayı gerektirir. Bunu inkar eden kişi dinden çıkmaz fakat günaha girmiş olur, sakınmak ise sevaptır. Örneğin; zekâtı malın değersizinden ya da bozulmaya yüz tutmuş yerinden ödemek, zekâtın ödeme vakti geldiği halde ödemesini geciktirmek, abdesti çok sıkışıkken namaz kılmak da tahrimen mekruh olan şeylerden bazılarıdır. 

Diğer mezhepler haram ile tahrimen mekruhun arasında bir ayrım yapmamışlardır.  

Tenzihen mekruh

Helale yakın/helal hükmünde olan ve kesin olarak bir bağlayıcılığı olmayan yasaklar kastedilir. Amellerin adap ve usullerine uygun düşmeyen ve terk edilmesi yapılmasından daha evla olan hükümlere tenzihen mekruh denmektedir. Hanefi mezhep imamları hariç diğer mezheplerce mekruhun genel tanımı da budur. Örneğin; fakir yakın akraba varken yabancıya zekât vermek, kesilecek olan kurbanı kıbleye doğru kesmemek, zekât verilecek kişinin gerçekten ihtiyaç sahibi olup olmadığını araştırmamak, ağzı soğan veya sarımsak kokan kişinin cemaatle namaz kılmak için camiiye gitmesi, iftar saatini geciktirmek tenzihen mekruh çeşitlerindendir. 

Aleyna Nur AYAN / habernediyor.com

Yorumlar (0)