Pierre Loti kimdir?

İstanbul’a olan hayranlığı ile bilinen Fransız romancı Pierre Loti, özellikle milli mücadele sürecinde Türkiye lehine yazılar yazarak, kendi ülkesi Fransa’nın işgalci olduğunu vurgulamıştı. Bazı romanlarında da milli mücadeleyi işleyen Pierre Loti, günümüzde “Türk dostu” olarak kabul ediliyor. O dönemde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kendisine teşekkür mektubu gönderilen Loti, İstanbul’a da davet edilmişti. İşte Pierre Loti’nin biyografisi…

Pierre Loti’nin biyografisi

14 Ocak 1850 tarihinde doğan Pierre Loti’nin asıl adı Louis Marie Julien Viaud olarak biliniyor. Rochefort şehrinde dünyaya gelen Loti, Protestan bir ailenin en küçük çocuğu olarak büyüdü. 17 yaşına geldiğinde Fransız Deniz Kuvvetleri’ne girmeyi başardı. Eğitimini tamamladıktan sonra 1881 yılında yüzbaşı oldu. İlerleyen yıllarda da terfi den Pierre Loti, albaylığa kadar yükseldi. Uzakdoğu ve Ortadoğu’da çeşitli görevlere atandı. Dünyanın pek çok noktasını gezerek yabancı kültürleri tanıdı ve bu konuda araştırma yapmayı hobi haline getirdi. Bu yolculuklar sayesinde edindiği izlenimlerini daha sonra romanlarına da aktardı. 

1879 yılında yayımlanan ilk romanı Aziyade’de Osmanlı İmparatorluğu’ndan kesitler paylaştı. Loti, kısa sürede edebiyat dünyasında kendini kabul ettirmiş bir isim olmayı başardı. Her sene bir kitap çıkarmaya başlayan Loti’nin okuyucuları da günden güne arttı. 1891 yılında Fransız Akademisi’ne seçilen Pierre Loti, 1910 yılında ise ‘Legion d’Honneour’ nişanına layık görüldü. Yazılarında ve romanlarında sade bir dil kullanan Loti, aşk ve ölüm duygularını derin bir şekilde işliyordu. Bunun yanı sıra kitaplarında acıma ve şefkat duygularını da sık sık ön plana çıkardı. 

Defalarca kez İstanbul’u ziyaret eden Pierre Loti, bu şehre büyük bir hayranlık besliyordu. Loti İstanbul’a ilk kez 1876 senesinde geldi. Görevli bir subay olarak, Fransız gemisiyle kente gelen Loti, Osmanlı yaşam kültüründen çok etkilendi. Pek çok kitabında da bu yaşam kültürüne vurgular yaptı. İstanbul’da bulunduğu dönemlerde Eyüpsultan’da kaldı. Kendisini her fırsatta “Türk dostu” olarak tanımlayan Pierre Loti, 1913 yılında “Can Çekişen Türkiye” isimli kitabını yazdı. Bu kitapta Batı siyasetini sert sözlerle eleştirdi. Aynı yıl devlet konuğu olarak İstanbul’a davet edilen Loti, Tophane Rıhtımı’nda törenle karşılandı ve Sultan Mehmed Reşat tarafından sarayda konuk edildi. 

Balkan Savaşları, Birinci Dünya Savaşı ve Milli Mücadele yıllarında Türkiye lehine yazılar yazan Pierre Loti, Anadolu direnişi esnasında Fransa’yı işgalci olarak tanımladı. Milli mücadele döneminde kendi ülkesine ağır eleştirilerde bulunan Loti, bu açıklamalarıyla Türk halkının sempatisini kazandı. Pierre Loti’nin bu düşünceleri sebebiyle, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 4 Ekim 1921 tarihinde kendisine teşekkür mektubu gönderildi. Bunun yanı sıra Fransız romancı, 1920 yılında “İstanbul’un fahri hemşerisi” olarak duyuruldu. İstanbul’da onun adını taşıyan bir cemiyet kuruldu. Akabinde İstanbul’daki bir caddenin ismi “Pierre Loti Caddesi” olarak değiştirildi. Eyüp’teki bir kahvehanenin adı ise “Pierre Loti kahvehanesi” oldu. Günümüzde bu kahvehanenin olduğu tepe Pierre Loti Tepesi olarak bilinmektedir. 1942 senesinde Beyoğlu’nda kurulan Fransız Lisesi’ne de kendi adı verilmiştir. 

Pierre Loti’nin Türkler ve Osmanlı İmparatorluğu hakkındaki sözleri, dönemin Türk aydınlarını ikiye bölmüştü. Bir kesim Pierre Loti’nin Türk dostu olduğunu savunurken, diğer kesim ise Fransız romancının Osmanlı’nın zayıf haline acıdığını, bu sebeple sempati duyduğunu dile getiriyordu. 1925 yılında bir şiir kaleme alan Nazım Hikmet, Pierre Loti’yi sert sözlerle eleştirmişti. Nazım Hikmet’in “Şarlatan Pierre Loti” isimli şiirinde şu ifadeler yer alıyordu:

"Hatta sen,
Sen Pier Loti!
Sarı muşamba derilerimizden,
Birbirimize geçen tifüsün biti.
Senden daha yakındır bize,
Fransız zabiti!"

Nazım Hikmet’in aksine Abdülhak Şinasi Hisar ise “İstanbul ve Pierre Loti” isimli kitabında Fransız romancıya övgüler yağdırmıştır. Loti’nin tüm yazılarının Türkçeye çevrilmesi gerektiğini savunan Abdülhak Şinasi Hisar, kendisinin birçok Türk yazardan daha milli düşüncelere sahip olduğunu dile getirmiştir. 

Pierre Loti’nin eserleri

Fransız romancı Pierre Loti’nin bazı eserleri şunlardır:

Aziyadé (1879, Aziyade)

Le Roman d'un spahi (1881, Bir Sipahinin Romanı)

Pêcheur d'Islande (1886, İzlanda Balıkçısı)

Madame Chrysanthème (1887, Madam Krizantem)

Le Roman d'un enfant (1890, Bir Çocuğun Romanı)

Le Livre de la pitié et de la mort (1891, Acıma ve Ölümün Kitabı)

Ramuntcho (1897)

Reflets de la Sombre Route (1899, Karanlık Yol Üzerindeki Yansımalar)

Les Désenchantées (1906, Mutsuz Kadınlar)

La Turquie agonisante (1913, Can Çekişen Türkiye)

Prime Jeunesse (1919, İlk Gençlik)

Un Jeune Officier pauvre (1923, Zavallı Genç Bir Subay)