Meslek seçimini etkileyen faktörler nelerdir?

Kuramlar, olayların ve durumların neden ve nasıl gerçekleştiğini anlamamızda bize yardımcı olur. Kariyer gelişim kuramları da bir mesleği neden ve nasıl seçtiğimizi açıklamamıza yardımcı oluyor.

Çocukluk hayalleri

Büyüyünce ne olmak istiyorsun? Bu soruyu çocukluğunuzdan mutlaka hatırlıyorsunuzdur. Bu soru belki de kariyeriniz hakkındaki düşüncelerinizin şekillenmesine yardımcı oldu. Ginzberg, kariyer gelişimiyle ilgili olarak üç evreyi tanımlayan bir teori ortaya attı. İlk evre, meslekler hakkında ilk fikirlerin oluştuğu ve 11 yaşına kadar devam eden hayal evresi.

Ginzberg’e göre diğer evreler şunlardır:

Geçici evre (11-18 yaş): Bu dönem kendini tanıma evresi olarak bilinir. Önce hoşlanılan mesleğe karar verilir. Daha sonra yetenekler devreye girer. En son da zorluk ve paraya göre meslek seçilir.

Gerçekçi evre (18-23): Bu dönemde insanlar, meslekleri keşfetmeye başlar. Kafalarındaki meslek seçeneklerini elemeye başlar ve en sonunda kararlarını verirler.

Kültür

Irksal ve etnik geçmiş, bulunduğunuz yerin kültürü, yerel halk ve geniş ailenin de meslek seçiminiz üzerinde etkisi olabilir. Kültürünüz çoğunlukla değerlerinizi ve beklentilerinizi şekillendirir.

Değerleriniz ve beklentileriniz de kariyeriniz dahil olmak üzere hayatınızın büyük bir kısmında etkili olur. Çok kültürlü kariyer danışmanlığı bu faktörleri mercek altına almak için oluşmuş özel bir uzmanlık alanıdır. Bir kültürün baskın özelliklerini bireylerden birine bağlayamayız ancak kültürünüzün değerleri ve beklentilerinin farkında olmanız, meslek seçimlerinizi nasıl yaptığınızı anlamanız konusunda size yardımcı olur.

Cinsiyet

Hem kadınlar hem de erkekler meslek seçimi ile ilgi olarak basmakalıp görüşlere maruz kalırlar. Birçok ebeveyn, hala kız çocuklarının hemşire ya da okul öncesi öğretmeni, erkek çocuklarının da doktor ya da mühendis olmaları yönünde psikolojik baskı yapıyor.

Meslek seçiminizi yaparken sizin kendinizi birey olarak nasıl gördüğünüz çok daha önemlidir.

İlgi alanları

‘Holland Mesleki Tercih Envanteri’, kişilik tiplerini meslek seçimleriyle ilişkilendirmek için yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Bu teori, bireylerin karakteristik özelliklerini ve kişisel tercihlerini mesleklerin özellikleriyle ilişkilendirmek için bir sınıflandırma sistemi kullanır. Bu envanterde altı kişilik tipi ve altı meslek tipi bulunuyor.

Bu kişilik tipleri; gerçekçi, araştırmacı, artistik, sosyal, girişimci ve geleneksel olmak üzere altı gruba ayrılıyor.

Gerçekçi olanlara uygun meslekler: Elektrikçi, mühendis, beden eğitimi öğretmeni…

Araştırmacı olanlara uygun meslekler: Genetikçi, matematikçi, biyolog, fizikçi, astronot, kimyager…

Artistik olanlara uygun meslekler: Tiyatro sanatçısı, yazar, aktör, ressam, müzisyen, mimar…

Sosyal olanlara uygun meslekler: Halkla ilişkiler uzmanı, psikolog, öğretmen, sosyal hizmet uzmanı…

Girişimci olanlara uygun meslekler: Politikacı, avukat, pazarlamacı…

Geleneksel olanlara uygun meslekler: Kütüphaneci, muhasebeci, banka veznedarı, postacı…

Edindiğiniz roller

İşçi olmak, öğrenci, ebeveyn ve çocuk olmak gibi hayatınızda edindiğiniz rollerden biri olabilir. Hepiniz hayatınızda birden fazla rol edinebilirsiniz ve bu roller hayatınız boyunca değişebilir. Kendinizi bu rollere nasıl adapte ettiğiniz ve bu rollerin gerektirdikleri meslek seçiminizi etkileyebilir.

Yetenek ve becerileriniz

Yetenek ve becerilerinizi düşünmek ve bunların hangi meslek ile uyum sağladığını anlamak da meslek seçiminin önemli bir parçasıdır. Hangi aktiviteleri yapmaktan mutlu olduğunuz ve bunların hangilerinde yetenekli olduğunuz meslek seçiminizi doğrudan etkiliyor.

Sosyo-ekonomik koşullar

Meslek seçimlerinizi belirli bir toplum ve ekonomi bağlamında yaparsınız. ‘Sosyal-Bilişsel Kuram’a göre, hayatınızda meydana gelen olaylar seçimlerinizi etkiler ve hatta bir dereceye kadar seçimlerinizi dikte eder.

Önceki deneyimler

Krumboltz’un ‘Sosyal Öğrenme Kuramı’na göre, önceki iş deneyimleriniz de meslek tercihlerinizi etkiliyor. Belirli bir meslekte olumlu tecrübelere ve rol modellere sahip olmak, kafanızdaki meslek tiplerini belirliyor. Böylece daha önce başarılı olduğunuz alanlara yöneliyor ve kendinize olan saygınız artıyor.