Soyu tükenmekte olan veya tükenmiş olan bu hayvanları hiç duydunuz mu?

Yapılan hesaplamalara göre Dünya üzerindeki türlerin her yıl %0,01 ile %0,1’inin neslinin tükeneceği tahmin edilmektedir. Bu yüzdelik dilim de yaklaşık olarak her yıl 200 ile 2.000 tür aralığında canlı neslinin tükeneceği anlamına gelmektedir. 

Bilim insanları, günümüzde Dünya’da yaklaşık olarak 8.7 milyon tür olduğunu tahmin etmektedirler. Bu türlerin yine yaklaşık olarak 1-2 milyonunun hayvan olduğu düşünülmektedir. Fakat her geçen gün canlı türleri;

•   Habitat kaybı,
•   Kirlilik
•   Nüfus artışı 
•   Aşırı tüketim … gibi nedenlerden dolayı Dünya üzerinden yok olmaktadır. Aşağıda  yakın zamanda nesli tükenen ve tükenmesi muhtemel olan hayvanların listesini sizler için derledik. 

Yakın Zamanda Nesli Tükenen Hayvanlar

• Muhteşem Zehirli Ok Kurbağası 

Yaşam alanı Batı Panama olan bu sevimli ama bir o kadar da öldürücü olan kurbağa türü 2020 yılında Dünya’dan yok olmuştur. Bulunduğu ortamdaki ağaç kesimleri, kentsel çalışmalar ve yapılan demiryolu hatları bu kurbağa türünün neslinin tükenmesine büyük ölçüde sebep olmuştur. 


 

• Bramble Cay Mozaik Kuyruklu Sıçan

Adını aynı addaki bir adadan alan Bramble Cay mozaik kuyruklu sıçan türünün yaşam alanı, Avusturya’nın kuzey noktalarıdır. Bu sıçanların türü, 2019 yılında nesli tükenmiştir. Sebep olarak da ‘’insan kaynaklı’’ iklim değişikliği gösterilmiştir. 


 

• Baiji- Beyaz yengeçli Yunus 

Baiji yunusu, muhtemel olarak soyu tükenmiş olan bir tatlı su yunusudur. 2020 yılında soyunun tükenmiş olduğu düşünülen bu tür; ‘’insanların etkisiyle’’ yok olmaya sürüklenen ilk yunus türüdür. Çünkü, yunusları av olarak yakalayan ve boğan kancalı balık ağları bu türün yok olmasına sebep olmuştur.
Baiji kelimesi Çince’de beyaz yüzgeç anlamına geldiği için Türkçe’ye de adı Beyaz Yengeçli yunus olarak geçmiştir. 


 

• Pinta Dev Kaplumbağası- Abingdon Adası Kaplumbağası (Muhtemel Soyu Tükenmiş)

Yaşam alanı Ekvador’un Pinta Adası olan bu kaplumbağa, 2012 yılında soyunun tükendiği düşünülen bir Galapagos kaplumbağası türüdür. 

• Batı Afrika Kara Gergadanı 

Batı Afrika kara gergedanı, kara gergedanlarının soyu tükenmiş olan bir alt türüdür. Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (İUCN) tarafından 2011 yılında soyunun tükendiği ilan edilmiştir. Soyunun tükenmesinin sebebi olarak da kaçak ve yasa dışı avcılar gösterilmiştir. Kaçak avcılar, Çin tıbbında ilaç vs. amaçla, Orta Doğu’da ise dekorasyon amacıyla onları yalnızca ‘’boynuzlarını’’ ele geçirmek amacıyla öldürmüşlerdir. 


 

• Beyaz Gergedan 

Türünün on örneği olan Sudan adındaki Beyaz gergedanın 2018 yılında Kenya’da ölümüyle beraber, nesli tükenmiştir.  Beyaz gergedan da tıpkı Batı Afrika Kara Gergedanı gibi boynuzlarından büyü, ilaç ya da dekorasyon yapma amacıyla kullanılmasından dolayı ‘’insani’’ sebeplerden dolayı yok olan başka bir türdür. 


 

• Alaotra Bataklık Kuşu 

Yaşam alanı Madagaskar’da paslı bataklık olarak da bilinen Alaotra gölü ve çevresinde bulunan Alaotra bataklığıdır. Bu kuşun Dünya üzerinde görüldüğü en son tarih 1985 yılıdır. Uzmanlar 2010 yılında bu kuşun kaçak avlanma ve yırtıcı balıklar sebebiyle yok olduğunu onaylamışlardır. 



 

• Spix Amerika Papağanı – Küçük Mavi Amerika Papağanı 

İki ismiyle de bilinen bu papağan, Brezilya’ya özgü bir papağan türüdür. Dünyadaki en nadir kuş türlerinden biridir. 2000 yılında vahşi doğadan kaynaklı olarak neslinin tükendiği ilan edilmiştir. 

 

• Mooren Canlı Ağaç Salyangozu

Partula Moorena olarak da bilinen bu salyangoz türü, tropik bir kara salyangoz türüdür. Yaşam alanı Fransız Polinezya’sı olan bu türün nesli vahşi doğada tükenmiştir. 


 

• Pirene Dağ Keçisi 

Pirene dağ keçisi, diğer keçilerden farklı olarak hem hacim olarak hem de boynuz bakımından çok daha büyüktür. Kesin tarihi bilinmemekle beraber tahmini olarak 2000 ile 2009 yılları arasında soyu tükenmiştir. Bilim insanları bu türün neslinin tükenme sebebini tam olarak belirleyememekle beraber; avlanma, hastalık ve vahşi doğada hayatta kalamamalarını göstermişlerdir. 


 

• Mariana Ördeği 

Çok renkli yapıya sahip olan Mariana ördeği türünün, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra sayısı oldukça fazla azalmış ve tamamen yok olduğu ise 2004 yılında onaylanmıştır. 


 

• Po’ouli 

Hawaii adasının böcek yiyen orman kuşu olan Po’ouli kuşu türünün 2004 yılında yok olduğu söylenmiştir. Yok oluş sebeplerinin; kedi ve fare tarafından avlanmaları ve sivrisineklerin yaydığı hastalıklar olduğuna inanılıyor. 


 

• Asya Çitası (İşlevsel Olarak Soyu Tükenmiş) 

Asya Çitası günümüzde varlığını sadece İran’da sürdürmektedir. ‘’Kritik olarak Tehlike Altında’’ olan bir türdür çünkü, vahşi doğada sayılarının 50’den daha az kaldığı tahmin edilmektedir. Dolayısı ile işlevsel olarak soyu tükenmiş olarak sayılmaktadır. 

Soyu tükenmekte olan ''tehlike altındaki''  türler 

• Akdeniz Foku

Dünyanın en nadir 12 memelisinden biri olan Akdeniz foku, sadece doğu Akdeniz sahillerinde yaşamaktadır. Sayılarının toplamda sadece 600-700 tane kaldığı bilinen bu türün Türkiye kıyılarında 100 tanesinin yaşadığı tahmin edilmektedir. Bu türün koruma çalışmaları sadece Türkiye kıyıları için değil tüm Dünya su altı popülasyonu için de büyük önem taşımaktadır. 


 

• Anadolu Dikenli Faresi

 Türkiye’de bulunan endemik bir kemirici tür olan Anadolu dikenli faresi, Silifke ve Çukurova civarındaki ormanlarda yaşamaktadır. Adlarını, kendilerini diğer fare tüylerinden ayıran dikenli sırtlarından alırlar. Dünya’da ve Türkiye’de yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan bir türdür. 


 

• Kelaynak

Dünya’daki popülasyonunu günümüzde sadece iki yerde sağlayabilmektedir. Yaşam alanlarının birincisi Kuzeybatı Afrika’da Fas’ta, ikincisi ise Türkiye’dedir. Geçmişte tüm Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yaşayan bu kuş türü, günümüzde ise sadece Aşağı Fırat Havzasında yaşamını sürdürmektedir. 


 

• Toros Kurbağası

Bir diğer endemik tür olan Toros kurbağası ise, yaşadıkları göllere insanlar tarafından bilinçsiz bir şekilde aynalı sazan balıklarının getirilmesi ile sayıları azalmış ve günümüzde nesli tükenme tehlikesi altındadır. 


 

• Kolan balığı

 Atlantik mersin balığı, Baltık mersin balığı adları ile de bilinen Kolan balığı, yıllardır süren bilinçsiz avlanma yüzünden nesli tükenmek üzeredir. Eti ve siyah havyarı için eskiden padişah soflarında yer bulduğu söylenen bilgiler arasındadır. 


 

• Ulu doğan 

Boyu yaklaşık olarak 1 metre ve kanat uzunluğu 2 metre olan oldukça büyük bir doğan türü olan Ulu doğanlar; Avrupa’dan Asya’ya bir çok yerde yaşayabilmektedir. Fakat Asya ve Avrupa’da azalan doğal yaşam alanları ve insanların bu kuşları zorla alıkoymaları nedeniyle Ulu doğanların nesli tükenme tehlikesi altındadır. Bugün sayılarının 7.200 ve 8.800 aralığında olduğu bilinmektedir. 


 

• Sibirya kazı

Küresel ölçüde soyu tehlike altında olan Sibirya kazının yaşam alanı, adı üzerinde olduğu gibi Sibirya bölgesindedir. Fakat sert geçen kış aylarında  Avrupa ülkeleri ve Türkiye gibi ülkelere de gelmektedirler. 2006 yılında Samsun’da Kızılırmak Delta’sında Sibirya kazı tespit edilmiştir. 


 

• Dikkuyruk

Dik kuyruk kuş türünün yakın zamana kadar popülasyonunun %70’i Burdur Gölü’nde yaşamaktaydı. Fakat kaydedilen gözlemlere göre sadece Burdur’da 2018 yılında 18 tane Dikkuyruk görülmüştür ve son iki yılda bu kuşa hiç rastlanmamıştır. 


 

• Mısır akbabası

 Dünya Kuşları Koruma Birliği’ne göre Mısır akbabasının Avrupa popülasyonunun yarısını Türkiye karşılamaktadır. Özellikle Ankara’nın Beypazarı ilçesinde yaşayan bu akbaba türü, Avrupa’daki en küçük akbabadır. 1960 ve 2010 yılları arasında bu türün yarıdan fazlası yok olmuştur. 



 

• Küçük kerkenez

Küçük bir doğan türü olan küçük kerkenez, genel olarak Asya ülkelerinde yaşamaktadır. Bugün ise bu türün nesli de tükenme tehdidi altında kalmaktadır. 


 

• Büyük flamingo

Yaşam alanları genel olarak Orta Doğu ülkeleri olan Büyük flamingolar Türkiye, İran, Dubai, Umman ve Afganistan’da görülmektedir. Su kirliliği, hava kirliliği, zehirlenmeler ve avlanmalar gibi ‘’insani kaynaklı’’ sebeplerle bugün soyları tükenme tehlikesi altındadır. 


 

• Caretta Caretta

Yumurtlamak haricinde asla karaya çıkmayan bu hayvanların neslinin neden tehlike altında olduğunu biliyor musunuz? Yumurtlayacakları ya da yumurtladıkları alanlara yerleşen insanlar, ışık kirliliği, su kirliliği gibi ’’İnsani kaynaklı’’ sebepler yüzünden bu tür koruma altına alınmıştır. 


 

• Şip balığı

Bir Mersin balığı türü olan Şip balığı Karadeniz nehirlerinde yaşamaktadır. Oldukça büyük olan bu balığın boyu iki metreye kadar çıkabilmekte ve ağırlığı 100 kilograma kadar ulaşabilmektedir. Şip balığı havyarı için insanlar tarafından avlanmakta ve günümüzde nesli tükenme tehlikesi altındadır. 


 

• Mersin morinası

Boyları 9 metreye kadar ulaşabilen bu balı türü, dünyanın hem en uzun kemikli balık türü hem de en büyük tatlı su balığı sayılmaktadır. Karadeniz ve Hazar denizinde ve ırmaklarda yaşayan bu türün Türkiye’de bulunanlarının boyu en fazla 4 metredir. Bu balık türü, 200 milyon yıldır Dünya’da yaşamını sürdürmekte fakat son yıllarda nesli tükenme tehlikesi altına girmektedir. Dinozorların 60 milyon yıl önce yok olduğunu göz önüne alırsak, ne kadar uzun süredir Dünya’da olduklarını tahmin edebilirsiniz. Avlanması yasak olan mersin morinası ‘’siyah altın’’ adı verilen havyarı için avlanmaktadır. Havyarının kilosunun 10.000 dolara kadar alıcı bulduğu söylenmektedir. 


 

Türlerin yok olmaması için neler yapabiliriz? 

• Öncelikle nesli tükenme tehlikesi ile karşı karşıya kalan hayvanlar ya da türler üzerinde bilgi sahibi olmamız gerekmektedir.

• Sürdürülebilir ürünler almamız, geri dönüşüm yapmamız ve geri dönüştürülmüş eşyalar almamız Dünya’daki canlılığın devam etmesi için çok önemli bir adımdır. 

• Su tüketimimizi azaltamasak bile kontrol altına almamız, sadece hayvanlar için değil yaklaşık 30-40 yıl sonraki kendimi için dahi çok önemlidir. 
   
• Plastikler, plastikler, plastikler….  Özellikle tek kullanımlık plastikler, günümüzde Dünya’nın kanayan bir yarası haline gelmiş durumdadır. Tabi ki kimseye plastik kullanmayın ya da asla plastik satın almayın demiyoruz fakat sadece tek kullanımlık plastik tüketimimizi bile bırakabilirsek ya da azaltabilirsek, yaşadığımız gezegene büyük bir iyilik yapmış oluruz.    Yaşadığımız bölgelerdeki soyu tükenmekte olan hayvanların ne olduğunu öğrenip, vahşi yaşamı korumak için gönüllü çalışmalar yapabiliriz.