İstanbul’da seçimleri yenileme kararı alan YSK hakkında her şey

Yüksek Seçim Kurulu (YSK), 16 Şubat 1950 tarihinde 5545 sayılı ‘Milletvekilleri Seçimi Kanunu’ ile kuruldu. Aynı tarihte bu kanun ile illerde ve ilçelerde seçim kurulları oluşturuldu. Seçim yönetimi, denetimi ve güvenliği söz konusu kanun ile yeni kurallara bağlandı. Yargı denetimi, seçim sürecinin temeli haline getirildi. Seçim işlerinin seçim kurulları tarafından yürütülmesine ve seçim kurullarının bütün işlerinin yargıç gözetim ve denetiminde olmasına karar verildi.

‘Milletvekilleri Seçimi Kanunu’, 26 Nisan 1961’de kaldırılsa da YSK’nın esasları, ‘Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’da korunmaya devam etti.

YSK’nın görev ve yetkileri nelerdir?

Ülkemizde halk oylaması ve seçimler eşit, tek dereceli, serbest, gizli, genel oy ve açık sayım ve döküm esasları ile yargı yönetim ve denetimi altında gerçekleştiriliyor.

YSK’ya Anayasa’nın 79. maddesi ile seçimlerin başlangıcından bitiş sürecine kadar, seçimin düzen içinde yönetimini ve dürüstlüğünü sağlama görevi veriliyor. Aynı zamanda seçim sırasında ve seçimden sonra seçim konuları hakkında tüm yolsuzlukları, itirazları ve şikâyetleri inceleme ve kesin bir karara bağlama yetkisine de sahip. Cumhurbaşkanlığı seçim tutanaklarını ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin seçim tutanaklarını da kabul eden YSK, Anayasa’da yasama bölümü içinde yer alıyor.

YSK, seçimlerin şeffaf, serbest, güvenilir, adil ve eşit şartlarda yapılmasından sorumlu bir kurumdur.

YSK, sadece seçimlerin genel yönetim ve denetimini yürüten bir kurum değil. Danıştay ve Yargıtay’ın kendi içlerinden çıkardıkları üyelerden oluşuyor ve seçimlerin yargısal denetimini sağlıyor.

Seçmen kütüğünü oluşturma, güncelleme, yönetme ve denetleme ile ilgili usul ve esasları belirleyen YSK, seçmenlerin hak ve yükümlülüklerinin anlatmak için radyo ve televizyonlarda yayımlanmak üzere tanıtım programları hazırlıyor. Bunların yanında engelli seçmenlerin kolaylıkla oy kullanmalarını sağlama, yurt dışında bulunan seçmenlerin kolaylıkla oy kullanmaları için her türlü önlemi alma, il ve ilçe seçim kurullarının teşekkülünü sağlama gibi görevleri de var.

YSK üyeleri nasıl seçiliyor?

Seçimlerin genel yönetim ve denetiminden sorumlu olan YSK’nın 7 asil ve 4 yedek üyesi var. Bu üyelerin beşi Danıştay, altısı da Yargıtay genel kurulları tarafından seçiliyor. Bu üyeleri de başkan ve başkanvekilini salt çoğunluk ve gizli oy ile seçiyorlar.

Bunun dışında seçime giren siyasi partilerin arasından, en son gerçekleştirilen milletvekili genel seçiminde en çok oyu alan dört siyasi parti ve TBMM’de grubu bulunan siyasi partiler, genel başkanları tarafından yetki verilmesi şartı ile biri asil ve biri yedek olmak üzere YSK’da temsilci bulundurabiliyor. Bu temsilciler, kurulun tüm çalışmalarına ve görüşmelerinde katılsalar da oy kullanma yetkisine sahip değiller.

Bünyesinde kurumlar…

İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı: Yüksek Seçim Kurulu personel, sekreterlik, mali, idari ve diğer yardımcı hizmetlerin yürütülmesi için ayrı bir birime sahip.

Seçmen Kütüğü Genel Müdürlüğü: Ankara’da YSK’ya bağlı olarak Seçmen Kütüğü Genel Müdürlüğü ve her ilçede de Seçmen Kütükleri Bürosu mevcut.

İl Seçim Kurulları: İl seçim kurullarının başkanı, il merkezinde görev yapan en kıdemli hâkimdir. Bu kurullar, merkez ilçe seçim kurulu başkanlarından sonra gelen en kıdemli iki üyeden oluşmaktadır. Yüksek Seçim Kurulu tarafından tespit ve ilan edilen veya son milletvekili genel ve ara seçimlerinde kendi listesinden TBMM’ye seçilmiş en az bir üyesi olan siyasi partilerden o il ve ilçede teşkilatı bulunanlar, il ve ilçe seçim kurullarında birer temsilciye sahip olabiliyor.

2 yıl süre ile görev yapan bu kurullar, seçim çevresinde seçimin düzen içinde yürütülmesini sağlama amacıyla gerekli tedbirleri alıyor. Aynı zamanda, söz konusu ile bağlı olan ilçelerin seçim kurullarından gelen tutanakları birleştiriyor.

İlçe Seçim Kurulları: Bir başkan ve altı üyeden oluşan bu kurullar, 2 yıl süre ile görev yapıyor. İlçe seçim kurullarının başkanı, ilçedeki en kıdemli hâkimdir.

Kurulun dört üyesi, Yüksek Seçim Kurulu tarafından seçime katılma yeterliliği tespit ve ilan edilen veya son milletvekili genel ve ara seçimlerinde TBMM’ye seçilmiş en az bir üyeye sahip olan siyasi partilerden o il ve ilçede teşkilatı olanlar arasından belirlenirken, iki üyesi de kamu görevlileri arasından belirleniyor.

İlçe çevresinde seçimin düzen içinde yürütülmesini sağlama amacıyla bütün tedbirleri alan ilçe seçim kurulları, sandık kurullarını kurmakla görevlidir. Ayrıca sandık kurullarının kararlarına ve işlemlerine karşı yapılan itirazları inceleyerek karara bağlama ve ilçe çevresindeki sandık kurullarından gelen tutanakları birleştirerek il seçim kuruluna gönderme gibi görevlere de sahip.

İtirazlar karşısında nasıl karar alıyor?

Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un 113. maddesi, YSK’nın itirazlar hakkında nasıl karar vermesi gerektiği hakkındadır. Bu maddeye göre YSK, bir kurulun kararını itiraz yolu ile inceleyen üst kurulun itirazı kabul etmesi durumunda yapılması gereken işlem hakkında karar veriyor.

Seçimin sonunda verilen tutanaklara karşı yapılan itirazlar inceleyen YSK, tam sayısı ile toplanıyor ve kararlarını salt çoğunluk ile alıyor. Oyların eşit olması durumunda sonuç, başkanın oyu tarafından belirleniyor.