LED ışıklar sağlığımıza zarar veriyor! Kendimizi nasıl korumalıyız?

Avrupa'nın büyük şehirlerinden Amerika Birleşik Devletleri'ndeki belediyeler ve yerel yönetimlere kadar pek çok kurum daha sıcak ve sarı renk ışık yayan yüksek enerjili sodyum ampulleri, daha mavi bir ışık veren ancak enerji tasarruflu olan LED ampullerle değiştirdi. Sokak ışıklarının yanı sıra çoğumuz akıllı telefonlar, bilgisayarlar, TV'ler ve evde mavi ışığa maruz kalıyoruz.

Daha verimli ancak daha zararlı

Bu dönüşüm, daha az enerji kullanma ve karbon emisyonlarını azaltmak için alınan bir karardı zira LED ışıklar daha enerji verimlidir. Ancak LED ışıkların insan sağlığı üzerinde henüz tam olarak anlamadığımız olumsuz bir etkisi olabileceğine dair artan endişeler var. LED ışıkların geliştiği ilk dönemlerde piyasaya sürülen LED ışıkların ticarileşmesiyle aynı zamanda, göz hakkında bildiklerimiz de güncellenmeye başladı. 1990'larda, bilim insanları ışığın göze nasıl girdiğini ve mavi ışığın neden melatonin üretimini baskıladığını daha iyi anladı. Bu süreç ışığa bağlı bir protein olan ve melanopsin olarak bilinen bir olgudan kaynaklanıyordu.

Melanopsin proteini vücut saatimizi ayarlıyor

Melanopsini barındıran hücreler özellikle mavi ışığa duyarlıdır ve melanopsin, sirkadiyen ritimlerin ayarlanmasında kritik bir öneme sahiptir. Sirkadiyen ritim ise sabah kaçta uyanıp kaçta kendimizi uykulu hissedeceğimizden, saat kaçta acıkıp kendimizi hangi saatlerde zinde hissedeceğimize kadar pek çok parametreye etki eden adeta bir vücut saati gibidir. Yapılan araştırmalar melanopsinin sirkadiyen ritmi yakından etkilediğini gösteriyor. Bu nedenle, mavi LED'lerin etkisi, hem insanlarda hem de hayvanlarda uyanıklıkta bir artışa ve uyku düzeninde değişikliklere neden oluyor.

Biyolojik ritmimizi bozuyor

LED’lerden yayılan mavi ışık esas olarak insanlar için zararlı değil zira mavi ışık uyanık kalmamızı sağlıyor. Ancak yapılan bazı çalışmalarda gece geç saatlerde mavi ışığa maruz kalmanın melatonin hormonunu salgılamayı engelleyerek uykuyu geciktirdiğini gösteren bulgular yer alıyor. Gün içerisinde öğlen saatlerinde beyaz ışığa yakın ışık daha fazladır. Bu nedenle insan vücudu sirkadiyen ritmini bu beyaz ışık dengesine göre ayarlar. Tıpkı bir fotoğraf makinesindeki beyaz ışık dengesi gibi vücudumuz da etrafımızda yer alan ışığın sıcaklığına göre vücut saatini çalıştırmaya başlar. Ancak akşam saatlerinde kullanılan özellikle daha soğuk tonlardaki LED ışıkları biyolojik ritmimizi bozarak sağlığımıza zarar vermektedir. Biyolojik ritmin bozulması kalp hastalığı, kanser ve diğer hastalıklara da sebep olabilir.

Kötü zamanlanmış ışıklar sağlığımız için tehlikeli

Bu yılın başlarında, Dünya Biyolojik Psikiyatri Dergisi, bir grup önde gelen psikiyatrist tarafından "LED aydınlatmanın akıl hastalığı üzerindeki potansiyel etkileri" konusunda uyarlarda bulunan bir makale yayınladı. Mavi ışığın uyku üzerindeki etkisi ayrıca sirkadiyen aracılı semptomlar, dijital sağlık uygulamaları ve cihazlarının kullanımı ve gençlerin mavi ışığa karşı daha yüksek duyarlılığı hakkında endişeleri de iyice artırdı. Feinberg Tıp Fakültesi'nde Psikiyatri ve Davranış Bilimleri Klinik Yardımcı Doçenti John Gottlieb konu hakkında şu ifadeleri kullandı:

LED aydınlatma konusundaki endişelerim, ışığa maruz kalma ile bipolar bozuklukta manik ve karışık semptomların ortaya çıkması arasındaki bağlantıyla ilgili daha önce gerçekleştirilen çalışmaları okuyunca iyice arttı. Parlak ışık tedavisi şeklinde ek ışığa maruz kalmanın depresyon hastalarına son derece yardımcı olduğunu açıkça görmüştüm. Daha sonra fark ettiğim şey ise, aşırı ve kötü zamanlanmış ışığa maruz kalmanın manik durumlar ve uyku-uyanıklık döngüsü üzerinde olumsuz etkileri olabileceğiydi.

Akıl hastalarında uygulanan tedavi yöntemleri

Makalenin akıl hastalığının tedavisi için de çıkarımları var. Bir kişiye kendini izleme üzerine bir egzersiz verilirse ve örneğin ruh hali değişikliklerini belgelemek için akıllı telefonunu kullanması talimatı verilirse ve bu kişi bu egzersizleri yatmadan önce yaparsa, uykusu, sirkadiyen ritmi ve sağlığı üzerinde olumsuz bir etkisinin olabileceği anlaşıldı.

Giderek artan ışık kirliliği

Akıllı telefonlar özellikle son 10 yıldır hayatımızın büyük bir parçasını oluştuğu için bu durum büyük bir halk sağlığı tehlikesini de beraberinde getiriyor. Öte yandan sokak lambalarının da sağlığımıza zararlı olabileceği noktalar bulunuyor. Teknolojinin de gelişmesi ile birlikte eğlence, trafik, okuma ve benzeri nedenler için gece aydınlatması setleri giderek daha duyarlı hale geldiğimiz ışık kirliliği fenomenine katkıda bulunuyor.

LED ışıklardan korunmak için ne yapılmalı?

LED ışıklar özellikle gözümüzün retina kısmına kalıcı zararlar vermektedir. Bilgisayarlarda, telefonlarda ve birçok yerde bulunan bu LED ışıklardan korunmak adına yapılacak şeylerden biri de ışığın geldiği nokta ile aramıza bir mesafe koymak. Örneğin bilgisayar ile aranıza koyacağınız 35 – 40 santimetrelik bir mesafe bilgisayardan yayılan LED ışıktan sizi koruyacaktır. Öte yandan evlerde kullanılacak daha sıcak tonlarda ışıklar bu rahatsızlıkların azalmasını ve LED ışığın gözümüze verdiği zararı azaltmaya yarayacaktır. Gözde kızarıklığa ve kuruluğa sebep olan bu rahatsızlıklar için uzmanlar doktora görünme tavsiyelerinde bulunuyor.

HABERNEDİYOR.COM | TAYFUR BAL - ÖZEL HABER