Temizlik taharet kelimesinden gelmektedir ve kelime anlamı olarak mutlak manada temizlik demektir. Temizlik madden veya manen olabilmektedir. Bazı ayetlerde maddi ve manevi temizliğin ayrımı kesin olarak yapılmamış ve “Allah tevbe edenleri de sever, temizlenenleri de diye” belirtilmiştir. (Bakara 222. Ayet) Temizlik esasında insana hem manevi açıdan arınma hissi hem de bedenen ferahlık verir. Dinimiz de temiz olmayı emretmiş ve temizliği, temiz olmayı imandan saymıştır. Temizlik hem İslami hem de insani açıdan oldukça gereklidir. Öyle ki dinimiz çoğu ibadette gusül abdestini, bazı ibadetlerde ise namaz abdesti dediğimiz dinimizce temel temizlenme şekillerinden olan abdesti şart koymuştur. Fıkıh literatürünce taharet, necaset dediğimiz maddi kirlerden (insanın bedenindeki veya elbisesindeki kirlerden arınma) ve manevi kirlerden (hadesten taharet) arınma olarak ikiye ayırmıştır. Manevi olarak temizlenme ruhi ihtiyaçların karşılanması ve ruhi anlamda kötülüklerden arınma (tezkiye) içerir. İman etmekle temiz olmak oldukça bağlantılıdır.
Geçmiş zamanlarda Avrupalı seyyahlar İslam ülkelerini gezdiklerinde temizliğe ne kadar önem verdiklerini belirtmişlerdir. Bunun en önemli sebebi Kur’an’da Müslümanların temiz olmasının emrediliyor olması ve Efendimiz’in imanı ve temizliği birbirinden ayırmayan uygulamalarıdır. Kur’an’ın Efendimiz’e ilk emirlerinden birisi de elbisesini temiz tutması yönündeydi. İnsanlığa ancak elbisesi temiz, kendisi tertemiz bir insan hitap edebilir, insanlar da onu muhatap alır.
“Ey İman edenler! Siz sarhoş iken ne söylediğinizi bilinceye kadar, cünüpken de yolcu olmanız hali dışında gusledinceye kadar namaza yaklaşmayın. Eğer hasta olur veya bir yolculuk üzerinde bulunursanız yahut sizden biriniz ayakyolundan gelirse yahut kadınlara dokunup da (bu durumlarda) su bulamamışsanız o zaman temiz bir toprakla teyemmüm edin: Yüzlerinize ve ellerinize sürün. Şüphesiz Allah çok affedici ve bağışlayıcıdır” (Nisa Suresi 43. Ayet) bu ayet-i kerimede belirtildiği üzere temizlik ibadetlerin yapılmasında temel bir şarttır. Eğer temizlenmek için su bulunmuyorsa bu durumlarda da teyemmüm ile temizlenilebilir. Teyemmüm de toprak veya topraktan yapılma bir temizlenme aracı olup dinimizce su bulunmayan durumlarda temizlenmeye uygun görülmüştür. Yani İslam dininde toprağın da temizleyici özelliği vardır. Temizliğin önemli araçlarından su içinse ayet-i kerimede şöyle buyrulmaktadır: “Biz ölü toprağa can, yarattığımız nice hayvanlara ve insanlara su vermek için gökten tertemiz su indirdik.” (Furkan Suresi 48-49. Ayetler)
Hz. Peygamber’in (sav) temizliği anlatan, temizliğimize özen göstermemizi gerektiren pek çok hadisi vardır. Bunlardan ilki “Temizlik imanın yarısıdır” (Müslim, Taharet, 1) hadisidir. Bu hadise göre temizlik ve iman birlikte tam olmaktadır. Temizliğine dikkat etmeyen bir kişinin imanı tam olmuş sayılmaz. İslam dini maddi ve manevi olarak temizlik dinidir. “Allah temizdir, temizleri sever” (Tirmizi, Edep,41) hadisinin ışığında, Allah’ın manevi olarak temiz olanları sevdiğini yani günah işlememeye dikkat eden, kötü işlerden uzak duran kullarını sevdiğini ve Allah’ın temizlerin temizi olduğunu bilmek gerekir.
Bu hadislerin yanı sıra Peygamber Efendimiz (s.a.v) temiz yaşamında her şeyi en güzeliyle yaptığı gibi temizliğin de en güzelini yapmıştır. Abdestin nasıl alındığını, sünnetlerini ve farzlarını, gusülde nelere dikkat edileceğini bizlere bizzat kendisi öğretmiştir. Kendisi abdest dışında saç, baş, beden, diş-ağız temizliği ve elbiselerinin temizliğine son derece dikkat etmiştir. Kılık kıyafet temizliğine dikkat edilmesi gerektiği hususunda Ebu Hureyre (r.a.) şu hadisi nakletmiştir: “Beş şeyin yapılması, fıtrattan ve aynı zamanda bütün peygamberlerin sünnetlerindendir. Bunlar: Sünnet olmak, kasıkları tıraş etmek, tırnakları kesmek, koltuk altlarını temizlemek ve bıyıkları kısaltmaktır.” (Buhari, Libas, 63-64) Diş temizliği içinse Efendimiz (s.a.v) “Ümmetime zor gelmeyeceğini bilsem her namaz vaktinden önce misvak kullanmalarını emrederdim” (Buhari, Cumua,8) buyurmuşlardır. Efendimiz’in bu ve buna benzer sayabileceğimiz pek çok uygulaması ve hadisi dinimizin ve medeniyetimizin temizliğinin temelini oluşturarak temizliğin bizim için ne kadar önemli olduğunu ortaya koymuştur.
