Dünden bugüne '23 Nisan': Hakimiyet-i Milliye'den 'Çocuk Bayramı'na

Türkiye ve KKTC dışında ayrıca Kosova Cumhuriyeti'nde de 23 Nisan, "23 Nisan Kosova Türkleri Milli Bayramı" olarak kutlanır.

Geçmişten günümüze 23 Nisan 

Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk tarafından dünyanın bütün çocuklarına armağan edilen bu bayram, yeni kurulmuş olan Türk Devleti’nin ilk bayramı olarak da bilinir.

Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde 23 Nisan, 1920’de Ankara’da Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin ve Türk milletinin kendi iradesiyle ve kararıyla yeni bir devlet kurmasının ilanı olarak tarihe geçiyordu. 

23 Nisan 1921’de TBMM, aldığı karar sonucunda 23 Nisan’ı, yeni kurulan Türk devletinin ilk bayramı olarak “Milli Bayram” kabul etti. 

Çocuklarla anılması Himaye-i Etfal Cemiyeti ile başlar

Yeni kurulan Türk devletinin ilk bayramı olarak ilan edilen 23 Nisan’ın, çocuklarla anılması süreci ise İstanbul’da 1917’de kurulan Himaye-i Etfal Cemiyetinin faaliyetleri ile başlıyor. Savaş döneminde yetim ve öksüz kalan çocukların korunması ve bu çocuklara yardım amacıyla Ankara’da 1921’de tekrar faaliyetlerine başlayan Himaye-i Etfal Cemiyeti,  Milli Egemenlik Bayramı sürecinde yardım toplama etkinlikleri düzenlemişti.

Kuruluşundan sonra Mustafa Kemal Atatürk’ün de teşvik ve desteklerini alan cemiyet, 1922’de Ankara’da, 23 Nisan Hakimiyet-i Milliye Bayramı’ndaki kutlamalara okul öğrencilerinin katılması milli bir bayrama özel bir hava katınca, 23 Nisan 1923’te cemiyet yöneticileri cemiyet adına yardım toplama etkinlikleri düzenlemeye başladı. 

Hakimiyet-i Milliye Bayramında yardım toplanması ve yine yardım amaçlı olmak üzere Himaye-i Etfal rozetlerinin çocuklar tarafından satılması, bu süreçte 23 Nisan'da çocukların daha fazla ön plana çıkmasına zemin hazırlamıştır. Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün de bu etkinliklere olan desteğinin ardından 23 Nisan, 1925’de önce ‘Çocuk Günü’, 1926’den sonra ‘Çocuk Bayramı’ olarak kutlanmış ve o tarihten sonra 23 Nisan, ‘Hakimiyet-i Milliye Bayramı’ tabirinin yanına ‘Çocuk Bayramı’ ifadesi de eklenerek kutlanmaya başlamıştır. 

1922’den sonra 23 Nisan kutlamaları

Meclisin açılmasının 3. yılı dolayısıyla 23 Nisan 1922’de, kuruluş dönemi kutlamaları vesilesiyle tüm mektepler ve resmî daireler tarafından bir geçit töreni düzenlenmesine karar verilmiş ve talebeler, meclis önünde önemli bir geçit töreni düzenlemişti. Mustafa Kemal Atatürk, 23 Nisan’ın, yeni Türk devleti için bir dönüm noktası olmakla birlikte milli tarihin de başlangıcı olarak değerlendirmiş ve 23 Nisan’ın önemine dikkat çekmişti.

Türkler için bir milli bayram hâline gelen 1922 yılında sulh ve huzur sözleri içinde kutlanan 23 Nisan’ı toplum, sonraki senelerde de idrak etmeyi temenni ediyordu.

1923 kutlamaları

Vatanın düşman işgalinden kurtarıldığı dönemde 23 Nisan 1923 Hakimiyet-i Milliye Bayramı, daha huzurlu ve coşkulu bir motivasyonla kutlanmış, hemen hemen Ankara’nın tamamı o gün yapılan kutlamalar için Meclis önünde toplanmıştı. Çeşitli bölük ve taburların yanı sıra öğrenciler ve çocukların da katıldığı 1923 kutlamaları, daha renkli bir şekilde kutlanmıştı.

Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki ilk 23 Nisan Bayramı etkinliklerinde Himaye-i Etfal Cemiyeti’nin başkanı Fuad Umay’a da protokolde yer verilirek çocuklara ve cemiyete gösterilen önem de vurgulanmıştı.

1924 kutlamaları

Geniş bir topluluğun meclis önünde toplanarak coşkulu bir biçimde kutlanan 1924 senesi ‘Milli Hakimiyet Bayramı’nın meclisteki merasimi de oldukça samimi bir atmosferde gerçekleşmişti.

1926 ve ‘Çocuk Bayramı’ tabiri

1925 yılına kadar büyük bir coşku ve sevinç içinde kutlanan Milli Hakimiyet Bayramı için 1926 yılı bir dönüm noktası olur. 1926 yılının 23 Nisan’ında çıkan Milliyet gazetesinde kullanılan ‘Çocuk Bayramı’ tabiri ile birlikte Milli Hakimiyet Bayramı’nın yanında Çocuk Bayramı tabirinin de kullanılmaya başlandığını gösteriyordu. 

Gazetenin satırlarında ‘Bugün çocuk ve istikbal günü, her Türk vatanın istikbali için yoksullara ve yavrularına yardım ederek çok çalışmalı’ sözlerini kullanmasıyla birlikte 1926 yılından sonra 23 Nisan’ın Milli Hakimiyet’in dışında Çocuk Bayramı olarak da kutlandığını işaret etmektedir.

1927’nin 23 Nisan günü ise, ilk kez kapsamlı bir çocuk bayramı kutlamasına sahne olduğu gün olarak dikkat çeker. 1927’ye gelindiği süreçte artık hemen hemen toplumun çoğunluğunun, bu günü ‘Çocuk Bayramı’ olarak kutladığı ve gördüğü dönem yaşanmaktaydı. Ankara Himaye-i Etfal Cemiyeti bu tarihte, bayramın coşkulu ve kapsamlı bir şekilde kutlanmasına ilişkin büyük bir çaba sarf ediyordu. Gazi Mustafa Atatürk ve Başvekili de bu dönemde geleceğin nesillerine büyük ilgi ve alaka göstererek çocuk bayramı ve günün neşeyle kutlanması ve karşılanması için büyük bir çaba gösteriyordu.

1929’da Çocuk Bayramı kutlamalarına ilişkin organizasyonun tamamı Türk Ocaklarına verilmesi de önemli bir gelişme olarak dikkat çekerken Türk Ocakları tarafından konferansların düzenlenmesi, hediye dağıtımı gibi çeşit çeşit etkinlikler düzenleniyordu. 23 Nisan tarihinde Çocuk Haftası etkinlikleri çerçevesinde Türk Ocağı’nın yönetiminin çocuklara devredilmesi de dönem içinde dikkat çeken etkinliklerden biriydi.

Bu dönemlerde Çocuk Bayramı kutlamalarının ve bugüne yüklenen anlamın amacı; Türk çocuklarının eğlendirilmesinden daha çok milletin, çocukların problemleri ile ilgilenmesine imkân vermekti. Bu sebeple bu dönem içinde basında, Türk milletinin geleceği olan çocuklara ilişkin problemler geniş yer buluyordu.

Hakimiyet-i Milliye’den ‘Çocuk Bayramı’na

1922 senesinde başlayan 23 Nisan macerasının, ilk başta Hakimiyet-i Milliye Bayramı şeklinde kutlandığı sürecin ardından 1926’dan sonra Çocuk Bayramı tabirinin de eklenmesiyle farklı bir anlam kazandığı görülmektedir.

 Kısa süre içinde toplumun tamamı tarafından Çocuk Bayramı şeklinde benimsenen 23 Nisan, 1929’dan beri kesintisiz olarak kutlanmasının yanında Milli Güvenlik Konseyi’nin 1981 yılında, Ulusal Bayramlar ve Genel Tatiller Hakkındaki Kanun Hükmündeki “23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramıdır” şeklinde alınan karar ile birlikte resmi olarak bir statüye sahip olmuştur.

23 Nisan 1921’de yeni kurulan Türk ulus devletinin ilk milli bayramı olan Hakimiyet-i Milliye Bayramı, bu tarihten sonraki kutlamalarda çocukların ön plana çıkarılmış, 1926’da Çocuk Bayramı olarak nitelendirilmiş ve nihayet 1927 yılından sonra ise Milli Hakimiyet Bayramı’nın yanında ‘Çocuk Bayramı’ tabiriyle de kutlanmaya başlamıştır. 

Bu kutlamalardaki esas gayenin ise çocukları eğlendirmekten ziyade, onların problemlerini topluma duyurmak ve çocuk nüfusundaki ölüm oranlarını azaltmayı sağlamak olarak görülmekteydi.

Mustafa Kemal Atatürk’ün ve dönem hükümetlerinin teşviği ve destekleriyle önem verilen milli bayramlardan biri olan 23 Nisan, 1921’den bugüne bütün Türkiye’nin neşe ve sevinçle kutladığı bir ‘Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’ bayram haline evrilmiştir.