Mutfağından çıkan atıkları çöpe atmıyor, değerlendirip gübreye dönüştürüyor

2021 senesinde Birleşmiş Milletler (BM) Gıda İsrafı Endeksi tarafından yayınlanan rapora göre dünya çapında her sene takribî 931 milyon ton yemek israfı yapılıyor. Gerçekleşen bu israfın yüzde 61 oranı evlerde, yüzde 26’lık oranı ise gıda hizmeti veren firmalarda ve restoranlarda kalan yüzde 13 ise perakende yemek satışlarında meydana geliyor.

Yemeklerden çıkan atıklar içerisinde meyve ve sebzelerin kabukları, kahve ve çaydan kalan çöp, yumurta kabukları ve dolapta uzunca bir zamandır durduğu için çürüyen meyve ve sebzeler uygun işlemler yapılarak toplanıp yenilenebilir duruma getirilerek doğal bir komposta yani gübreye çevriliyor ve çöp olarak gitmekten kurtarılabiliyor.

"Biz başta karşı çıkmıştık"

Evinde kullandıktan sonra ortaya çıkan bu çöp niteliğinde ki ürünleri toplayarak kompost yapımında kullanım sağlayan Hiba Sinem Demirkan, gübre yapımına nasıl karar verdiğini ve kırsal hayattan şehir hayatına bu işleyişi nasıl adapte ettiğini anlattı.

Gübre yapma yöntemiyle ilk tanışmasının babasının sayesinde olduğunu söyleyen Sinem Demirkan, "Muğla'ya bağlı olan Milas ilçesinde bulunan Güllük kasabasında hayatımızı sürdürüyorduk. Babam bir gün eve geldiğinde bizlere dedi ki 'Atıklarımızın hepsini çöpe göndermeyeceğiz toprağa gömeceğiz.' Bu söz karşısında bizde epey şaşkınlığa uğradık. Ben, kardeşim ve annem, bu duruma onay vermedik. Tepkimizi 'Olmaz, hayır, artık onlar çöp oluyor, nasıl gömeceğiz' diye göstermiştik. Zaten çöpün bize öğretilen anlamı farklı o yüzden biz de o manada yanlış anlamıştık. Daha sonra araştırma yapıp iyice inceleyince anladık ki bu işleme kompost yani doğal gübre üretimi deniliyormuş." dedi.

“Şehirde yaşanan tüketim fazlalığı beni komposta itti”

Ailesinin hayatına hala kasabaları olan Güllük'te devam ettiğini ve çöplerini 10 senedir kompost şekilde biriktirdiğini açıklayan Demirkan, kendisinin yaşanan olay sonrasında İstanbul'a yerleştiğini söyleyerek, “İstanbul’a geldiğimde de babamın tanıttığı bu yöntemi bir şekilde sürdürmek istedim. Özellikle şehirde oluşan tüketimin fazla olması beni bunu yapmaya itti. Gerçekleşen bu tüketim fazlalığına benimde bir katkım, faydam olsun istemedim. Uzunca düşündükten halihazırda bildiğim gübre üretimini ev şekline nasıl sokabilirim diye düşündüm. Ev tipi doğal gübre üretimini 4 senedir uyguluyorum." ifadelerini kullandı.

Kompostun, doğal atıklardan, yani evlerimizden çöp diye düşünerek attığımız doğada çözünebilecek yemek atıklarını sürdürülebilir hale getirerek, ayrıştırma ve topraktan gelen her şeyi geri toprağa verme işlemi olduğuna vurgu yapan Demirkan, "Atık olarak isimlendirdiğimiz şeyler zaten birer ham madde. Hayata baktığımızda aslında çöp yok, yani çöp denen bir anlam yok. Sonbaharda yere düşen bir yaprağı bahar geldiğinde göremiyoruz. Örneğin kırılan bir dal belirli bir vakit içerisinde birden farklı etkiyle ayrışır ve çözünür. Biz de zaten doğal gübre ile doğanın kendi kendine gerçekleştirdiği bu olayı kendi evimizde uygulamaya çalışıyoruz. Yani biz çöp değil kompost malzemesi diyoruz. Evimizde bulunan her atığı sadece bir poşetin içerisinde topluyoruz ve kapımızın önüne koyuyoruz. Bizim çöp diye bıraktığımız hammaddeler bir yerlere gidiyor ve çöp diye isimlendirdiğimiz ham madde kayboldu diye düşünüyoruz fakat onlar yok olmuyor." dedi.

Kovada yapılacak doğal gübre: Bokaşi

Sinem Demirkan, doğal gübre üretimi yaparken biri kahverengi diğeri yeşil iki farklı türde eşya kullanıldığını belirtti. Gübrenin azot ihtiyacını karşılayan yeşil malzemelerin meyve ve sebze, çay atıkları, taze otlardan karşılandığını kahverengi gereçlerin ise ağaç ve dal kabukları, kuru yapraklar, kuruyemiş kabukları ve tuvalet kâğıdı rulolarından meydana geldiğini söyledi. Evde doğal gübre üretiminin nasıl olacağına dair bilgilendirme sağlayan Demirkan, bokaşi türü kompostonun yapılmasına dair şu bilgilendirmeleri sağladı: "Bokaşi denilen bir komposto türümüz bulunuyor. Yapılışında ise öncelikli olarak bir kova bulmamız gerekiyor. Bu kovayı dilerseniz kendinizde yapabilirsiniz veya satın da alabilirsiniz. Elde edilen bu kovanın en alt kısmında gıda malzemelerinin gün geçtikçe bırakacakları suyu boşaltabilmesi için minik bir süzgeç bulunması gerek. Daha sonra bu süzgecin üzerine çıkardığımız yemek atıklarını yerleştireceğiz. Çıkan suyu kovadan boşaltabilmek için bir musluk bulunması gerekiyor ve kapağını kapatmamız lazım. Çünkü üretimin tam manasıyla olması adına havasız kalmasını sağlayabilmemiz gerekiyor. Yerleştirilen süzgecin üst kısmına öncelikle karbon eşyalarımızı koyuyoruz ve işe yarar mikroorganizma sıvımızdan damlatıyoruz. Daha sonrasında yemek atıklarımızı ekleyip yeniden karbon malzemeyle üzerini kapatıyoruz. Böylece küçük bir sandviç oluşturuyoruz, yani yemek atıklarını bir nevi turşulamış oluyoruz. Kovayı bu şekilde doldurup kapadıktan sonra 15 gün boyunca hiç açmadan bekletiyoruz. Turşulaşma diye adlandırdığımız işlem bu zaman aralığında oluşuyor. Bu zaman aralığında alttan gelen atık sularının musluktan boşaltılmasına devam ediyoruz. Akıtılan bu sıvının da birçok faydası vardır. Hatta sıvı gübre yerine geçer. Bu sıvıyı bire yüz miktarında sulandırırsak bahçemize, evde olan bitkilerde de kullanabiliriz. 15 gün geçtikten sonra en son olarak kovamızı gübre kullanacağımız toprakla birleştirme işlemini yapıyoruz. Gübreyi toprağa verdikten bir ay sonra kahverengi harika kokusu olan verimli bir toprak elde etmiş oluyoruz." şeklinde ifade etti.

Diğer bir gübre türü: Solucan kompostu

Evde üretilebilecek olan diğer bir doğal gübre türünün de solucan kompostu olduğuna vurgu yapan Demirkan, "Diğer kompost türüyle aynı mantıkta bir kap buluyorsunuz. Daha sonrasında içerisinde solucanların dolaşabileceği uygun alanı sağlıyorsunuz. Seçilen solucanlarında normal toprakta gördüklerinizden olmaması gerekiyor. Bu işlem için özel kültür solucanları var. İsimleri California solucanları olarak anılıyor. Bir yerden satın almanız gerekli. Bu solucanlar nemli yerleri sevdiklerinden dolayı, onlara planlı bir şekilde nem sağlamanız gerekiyor. Organik atıklarla veya su ile beslenmelerini sağlıyorsunuz. Aslında bu kompostun işlemi bu kadar, farklı bir şey yapmanıza gerek yok. Geriye kalan bütün işlemleri kendileri gerçekleştiriyor. Solucanların miktarı ne kadar fazlaysa o kadarda yemek atığı tüketiyorlar, kendi ağırlıklarının yarısı kadar miktarı bir gün içerisinde tüketebiliyorlar." diyerek sözlerine son verdi.