İhlas Suresi’nde Allah Anlayışı Nasıldır? İhlas Suresi’nde Allah’ın Özellikleri Nasıl Açıklanmıştır?
Yüce kitabımız Kur’an’da Allah’ın delillerinden önce Allah nasıl anlatılmış anlamak gerekir. Bu olumlu bir yaratıcısı algısı ve gerektiği gibi Rabbimizi tanımamız için de çok önemlidir. Allah’ın kendisine ilişkin bütün soruların cevabı ise “İhlas Suresi”nde cevaplarını içermektedir. İhlas kelimesi saf, içerisine şirk bulaşmamış gibi anlamlara gelmektedir ve bu sure bidatleri reddeden bir suredir.
İHLAS SURESİ
قُلْ هُوَ اللّٰهُ اَحَدٌۚ ﴿١﴾ اَللّٰهُ الصَّمَدُۚ ﴿٢﴾ لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْۙ ﴿٣﴾ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً اَحَدٌ
1) Hüve; Suredeki bu kelime Allah’ın sadece kendisine işaret eder ve hakkında tam ve net bir bilgi olmadığından yalnızca gaybi olarak konuşulabilecek bir varlık olmasına işaret etmektedir. Dil Allah’ı kamilen niteleyecek kadar bilgili ve hakkında konuşacak kadar güçlü olmadığı için Allah’ın varlığı bu şekilde işaret edilmiştir. İnsan zihninin Allah’a bizzat ulaşacak ve kavrayacak güçte olmaması insanı tarihsel süreçte farklı arayışlara itmiş, bu arayışların çoğunun sonucu ise putperestlik olmuştur. Arap putperestleri Allah olarak direkt putları kabul etmiyor, onu Allah’a ulaştırmada birer aracı olarak kabul ediyorlardı. Surenin ilk ayet-i kerimesinde bu anlayış reddedilmiş ve “De ki: O Allah, birdir.” buyrulmuştur.
2) Suredeki Allah lafzı her şeyi kendisine kul edebilen, kendisine sığınılan, duyusal olarak kavranamamasından dolayı insanlar için sır gibi saklı olan, zihinleri kudreti ile hayrete düşüren, yarattıkları ile de hayran bırakandır.
3) Suredeki Ehad ve Vahid ismi ise dinimizin temelini oluşturan Allah’ın eşi ve benzerinin olmaması ilkesini anlatır. O’nun eşi ve benzeri yoktur ve olamaz. Herhangi bir yönden ikincisi veya dengi yoktur. Ehad kelimesi Allah’ın eşsiz olduğuna, hiçbir varlığın kendisine benzemediğine ve hiçbir zıddının da olmadığına, kendisi ile karşılaştırılacak bir varlık bulunmadığına işaret eder.
4) Samed lafzı Yüce Allah’ın kendisinin hiçbir şeye muhtaç olmaması, kendisinden başka her varlığın ise ona muhtaç olması anlamındadır. Bütün ihtiyaçların arz edildiği varlık Allah’tır, Samed lafzı da bu duruma işaret eder. Allah dışındaki her varlık fıtratı gereği ihtiyaçlarını gidermek için başka bir varlığa muhtaçtır. Samed lafzı aynı zamanda yeri doldurulamaz, boşluk bırakmayan bir sistem kuran anlamındadır. Allah’ın kurduğu düzen sebeplere bağlıdır. Hiçbir şey tesadüfi değildir.
5) “Lem yelid ve lem yuled” O doğmamış ve doğrulmamıştır. Allah-u Teala yapısı gereği insanlara benzemediği gibi evlenme, boşanma, evlat edinme veyahut da herhangi bir varlıktan doğmuş olma gibi özelliklerden münezzehtir.
6) “Ve lem yekün lehü küfüven ehad” Kimse onun dengi değildir. Evrende ikilik her zaman kaosu beraberinde getirmiştir. Günümüzde devletler bile çift başlılıkla yaşayamazken iki tanrı olursa evren çekilemez bir hal alırdı. Ayrıca dinimizin özü vahdaniyettir yani Allah’ın hiçbir dengi ve benzeri yoktur.
İhlas suresinin nüzul sebebi olarak şu hadise bildirilmiştir: Müşrikler Efendimiz (sav)’e “Bize kendisine davet ettiğin Rabb’ini tanıt, O’nun sıfatlarından bahset. O Rabb’in altından mıdır gümüşten midir, nasıldır?” dediler. Efendimiz (sav) sükût etti, o anda bir cevap vermedi. Daha sonra İhlas Suresi indi. Surede yüce Allah’ın tek olduğu ve bütün varlıkların O’na muhtaç olup ihtiyaçlarını da Allah’ın gördüğü bildirilince müşrikler bu kez (putlarının acziyetini gösterircesine) “360 tane put bizim ihtiyaçlarımızı göremezken senin tek ilâhın bütün mahlukatın ihtiyaçlarını nasıl görür?” dediler. O zaman da “(İbadet için) Saflar haline gelen, haykırıp (şeytanları uzaklaştıran, insanları ise hayra yönlendiren, ayrıca bulutları) sevk eden, zikri (Kur’an’ı) okuyanlara (meleklere) ant olsun ki şüphesiz sizin ilâhınız elbette bir tek ilâhtır.” Mealindeki Saffat suresinin ilk 4 ayeti indi.
Özet olarak İhlas Suresi’ne baktığımızda Allah-u Teala’nın neredeyse tüm özellikleri ve dinin özü İhlas Suresi’nde anlatılmış ve Allah’ın hakimiyetinin mutlak oluşu insanlığa açıkça ifade edilmiştir. İhlas Suresi, Araf Suresi’nin 29. Ayetinde “Allah’a muhlis bir şekilde dua ve ibadet etme” emriyle birlikte düşünüldüğünde mümin kişinin ibadet ederken nasıl bir ruh, duygu ve düşünce içerisinde olması gerektiğini de öğretmiştir.
