Habernediyor'la kolay ekonomi: Merkez bankası

Bu yazımızda merkez bankasının ne olduğunu, nasıl çalıştığını ve bağımsızlığını irdeleyeceğiz. Ayrıca TCMB'nin kuruluşu ve adının nereden geldiğine de değineceğiz.

EKONOMİ 22.11.2019, 17:00 22.11.2019, 17:14

Habernediyor'la kolay ekonomi: Merkez bankası

Merkez bankaları, günlük hayatta görmeye alışık olduğumuz bankalardan farklı çalışır. Merkez bankalarında bir kişinin mevduat hesabı bulunmaz ya da merkez bankasından kredi çekilemez. Merkez bankaları aslında bir finansal otorite olarak kabul edilir ve para politikasını yürüten kurum olarak da tanımlanır. Yani bankaların bankası olarak da bilinir.

Fiyat istikrarı

Merkez bankalarının amacı fiyat istikrarıdır

Merkez bankalarının temel amacı, fiyat istikrarını sağlamak; bir başka deyişle, merkez bankası ülkenin para biriminin düşük enflasyonda seyretmesini sağlamaya çalışır. Bu anlamda banka, bu istikrarı sağlayabilmek için uygulamak istediği para politikası araçlarını kendisi belirler.

Merkez bankalarının başka çeşitli görevleri de mevcut; banknotların basımından sorumlu olması, bankacılık sektörünün son kredi mercii olması, faiz oranlarını belirlemesi gibi görevleri de bulunuyor.

Bağımsızlık tam olarak ne anlama geliyor?

Bağımsızlık önemli bir konu

Merkez bankaları bağımsızlığı, ekonomi literatüründe önemli bir yer kaplar ve dünyada oldukça önem atfedilir.

Merkez bankasının bağımsızlığı, ilk olarak araç bağımsızlığı olarak karşımıza çıkar. Yani, banka para politikası uygulamasında kullanacağı araçların seçilmesinde siyasî otoritelere bağlı kalmaz ve kullanacağı araçları kendisi seçer.

Öte yandan, bağımsızlık bir merkez bankasına para politikası konusunda rahatça karar alabilmesini sağlar. Yani, bağımsızlık sayesinde banka, para politikasıyla ilgili kararlar alınmasında ve politikanın uygulanmasında politik baskıdan uzak hareket edebilir. Bu anlamda bağımsızlık, aslında bir özerkliği de ifade ediyor.

Türkiye'nin merkez bankası: TCMB

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

1923'te gerçekleşen İzmir İktisat Kongresi sırasında Türkiye'nin bir "millî devlet bankası"na ihtiyacı olduğu ele alınmış ve çeşitli yabancı uzmanlarla görüşülerek bağımsız bir merkez bankası kurulması gerektiği sonucuna varılmıştı.

Bunun üzerine, merkez bankasının bir "Cumhuriyet" kurumu olduğu belirtilmek istenmiş ve adının "Cumhuriyet Merkez Bankası" olması kararlaştırılmıştı. Fakat, yurt dışındaki ilişkiler göz önüne alınınca başına Türkiye eklenip merkez bankasının adı "Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası" olarak son halini aldı. Yani başında T.C. ifadesine özellikle yer verilmedi ve böylelikle bu bankanın devletten bağımsız olduğuna vurgu yapıldı.