Habernediyor'la kolay ekonomi: Faiz

Oldukça yaygın bir kullanımı olan ve kullanıldığı duruma göre tanımı da farklılaşan bir terim olan faiz, ekonomik anlamda aslında bir kârı gösterir. Örneğin, ihtiyaçlarınızı karşılamak için belirli bir miktarda paraya ihtiyacınız var ve bankadan kredi çekmeye karar verdiniz. Faiz, bu kapsamda krediyi gelecekte ödemenin maliyeti olarak da düşünülebilir.

Öte yandan, belirli bir miktarda tasarruf yaptığınızı düşünelim ve bu tasarrufu bankaya yatırdınız. Banka, size bu tasarruflarınız karşılığında, tasarruflarınızı tuttuğunuz dönem süresince size faiz verir. Bunun sebebi ise şu: sizin yaptığınız tasarruflar, başka birileri için borç alma opsiyonu yaratır ve bu borçlar size faiz getirisi olarak döner.

Her bir durum için birçok farklı faiz oranlarıyla karşılaşabilinir. Ticari, konut, ihtiyaç gibi birçok farklı kalem için farklı faiz oranları bulunurken, faiz oranları para birimlerine karşı da farklılık gösterir. Türk Lirası üzerinden kredi almak isterseniz farklı, dolar ya da avro üzerinden kredi almak isterseniz başka bir faiz oranıyla karşılaşırsınız.

Reel ve nominal faizler

Nominal faiz, kısaca görünen faizdir, reel faiz, beklenen enflasyon oranı ve risk priminin toplamı olarak hesaplanır. Örneğin 1000 TL tutarındaki bir tasarruf için aylık faiz tutarı yüzde 10 olsun. Ay sonunda nominal faiz geliriniz 100 TL olarak gelir.

Reel faizler satın alma gücünü gösterdiği için, enflasyondan arındırılmış bir faiz oranıdır da diyebiliriz. Az önceki örneğe geri dönersek, aylık enflasyon yüzde 5 gibi bir oran ise, reel faiziniz yüzde 5 olur ve böylelikle reel getiriniz 50 TL olarak gerçekleşir.

Politika faizi nedir?

Haberlerde sıkça karşılaştığımız bir başka faiz ise politika faizi. Merkez bankalarının belirlediği bir haftalık repo ihale faiz oranı, politika faizi olarak belirlenmiştir. Bu faizi kullanarak, merkez bankaları, bankaların repo taleplerini karşılar.

Bankaların repo talebi aslında bankaların bulundurduğu tahvil ve bono teminatları olarak açıklanır ve merkez bankasından para alarak repo yapar. Böylelikle bankalar kendilerine repo oluşturmuş olur.

Bir haftalık repo ihale faiz oranının politika faizi olarak bilinmesinin sebebi ise, merkez bankasının bu faiz oranını para politikası için kullanması. Yani, politika faizi, merkez bankasının görevi olan para istikrarını sağlamak için kullandığı araçlardan biri.

Politika faizi belirlendikten sonra, bankalar da kendi faiz oranlarını politika faizine göre şekillendirir.

Kısaca, faiz, en kaba tabirle, paranın bir fiyatıdır ve faizsiz bir kapitalist ekonominin yürümesi aslında oldukça zor.

Habernediyor.com / İrem Çorum