Kanada ile İran anlaşamıyor!

Ukrayna Uluslararası Hava Yolları tarafından işletilen ABD yapımı Boeing 737, 8 Ocak'ta İran kuvvetleri tarafından yanlışlıkla vurulmuştu.

Kazada yaşamını yitiren 176 kişiden 57'sinin gönderildiği Kanada'nın Başbakanı Justin Trudeau, İran'ın verileri okuma yeteneğine sahip olmadığını ve hem ses hem uçuş verilerinin Fransa'ya gönderilmesini talep ettiğini söyledi. Kiev ise kayıtların Ukrayna'ya gönderilmesini istiyor.

Tahran ise hâlihazırda nükleer programı üzerinde ABD ile uzun soluklu bir uzak durma politikası izlese de, kayıtları teslim edip konusunda karışık sinyaller veriyor.

İranlı bir havacılık yetkilisi geçtiğimiz Cumartesi günü yaptığı açıklamada, Kara kutuların Ukrayna'ya gönderileceğini söylemişken, sadece bir gün sonra geri adım atarak İran'da inceleneceğini aktarmıştı. 

Kara kutuları yurtdışına gönderme konusundaki daha fazla gecikmenin uluslararası kamuoyunda İran'a yönelik hâlihazırda var olan baskıyı daha da artırabileceği konuşuluyor.

İran Sivil Havacılık Örgütü, Pazartesi günü geç saatlerde yayınlanan felaketle ilgili ikinci ön raporunda, "uygun malzeme ve ekipman sağlanırsa, bilgi kısa bir süre içinde çıkarılabilir ve yeniden inşa edilebilir" açıklamasında bulunmuştu.

İran havacılık otoritesi, İran'ın ihtiyaç duyduğu ekipmanların bir listesini Fransız kaza ajansı Sivil Havacılık Güvenliği Soruşturma ve Analiz Bürosuna (BEA) ve ABD Ulusal Ulaşım Güvenlik Kuruluna (NTSB) gönderdiğini söyledi. Ancak yapılan açıklamaya göre "Şimdiye kadar, bu ülkeler ekipmanı İran'a göndermeye olumlu bir cevap vermediler" ifadesi kullanıldı.

Kanada ile yüzleşme

İran Sivil Havacılık Örgütü, üç yaşındaki Boeing 737'deki kayıt cihazlarından bilgi indirmek için gerekli ekipmana sahip olmadığını ve kayıtların İran'da inceleneceğini söylüyor.

Trudeau ise, verilerin derhal indirilmesi gerektiğini ifade ediyor. Trudeau, düzenlediği bir basın toplantısında, kara kutuların incelenmesi için hem nitelikli uzmanların hem de teknolojik ve ekipman sorununun olmaması gerektiğini söyleyerek, bunların İran'da olmadığını belirtti ve “Uluslararası toplumda, Fransa'nın bu kutuları göndermek için doğru yer olacağı konusunda geniş bir fikir birliği vardı ve İran'ı sadece bunu yapmaya devam ediyoruz.” ifadelerini kullandı.

Trudeau ayrıca Tahran'ın çifte vatandaşlığı kabul etmeyi reddetmesinin, birçoğu İran'la yakın bağları olan Kanadalı kurbanların ailelerine destek verme konusunda problem yarattığını söyledi.

Ne olmuştu?

Düşen Ukrayna uçağındaki rolünü kabul etmek için birkaç gün bekleyen ve günler süren sokak protestolarıyla karşı karşıya kalan İran, Kasım Süleymani'nin ABD tarafından suikasta uğraması sonucu ABD'ye saldıracağını açıklamış ve ABD'nin Irak'taki Ayn el-Esed ve Erbil üslerini hedef almıştı. Bu hedeflere 10'un üzerinde füze fırlatan İran, kullandığı hava savunma sistemi yüzünden Tahran'dan Kiev'e uçmak üzere havalanan Ukrayna Hava Yolları'na ait Boeing 737 tipi uçağı tehdit olarak algılamış ve yanlışlıkla düşürmüştü. 

İran yıllardır, modern uçak satın alma ve Amerikan teknolojisiyle ürün satın alma kapasitesini sınırlayan ABD yaptırımlarıyla karşı karşıya kaldı. İran'da kullanılan birçok yolcu uçağı onlarca yıldır kullanılmakta olan uçaklar.

Tahran'ın dünya güçleriyle yaptığı 2015 nükleer anlaşması uyarınca, İran nükleer çalışmalarını engellemek karşılığında yaptırım yardımı aldı. Ancak Washington, 2018'de anlaşmadan çekildikten sonra ABD yaptırımlarını yeniden uygulamaya başladı ve bu da ABD ile İran arasındaki gerginliğin sürekli tırmanmasına yol açtı.

İran, yaptırımlarla pazarlık etmeyeceğini söylüyor.

Tazminat yükü

Uçak felaketinden bu yana, İran'ın Baş Adaleti Ebrahim Raisi, birçoğu İranlı veya çifte vatandaşlığa sahip kurbanların ailelerine tazminat ödenmesi gerektiğini söyledi.

Kanada, Ukrayna, İngiltere, Afganistan ve İsveç, kayıpları yüzünden İran'dan ödeme talep ediyorlar.