Epilepsi hastalığının belirtileri ve tedavi yöntemleri neler? Kimler risk altında?

Dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 1’ni etkileyen ve ülkemizde de birçok kişide görülen epilepsi, nasıl bir hastalıktır? Daha çok kimlerde görülür? Epilepsinin nedenleri nelerdir? İşte tüm bu soruları ve daha fazlasını Nörolog Doç. Dr. Şadiye Gümüşyayla, yanıtladı. Epilepsi hakkında merak edilen her şeyi röportajımızda okuyabilirsiniz.

Epilepsi nedir?

Epilepsi hastalığı tekrarlayıcı epilepsi nöbetleri ile seyreden süreğen bir hastalıktır. Epilepsi hastalığında epilepsi nöbetlerinin herhangi bir faktörle provoke olmadan kendiliğinden ortaya çıkması gerekir. En sık görülen nörolojik hastalıklardan biridir. Her yaş ve her cinsiyette ortaya çıkabilir. Bilinen en eski nörolojik hastalık olması nedeni ile tarihsel de bir öneme sahiptir.

‘‘Epilepsi nöbetleri çok farklı olaylar şeklinde tezahür edebilir’’

Epilepsi hastalığının belirtileri nelerdir? Kişi kendinde epilepsi hastalığı olması durumunda bunu fark edebilir mi?

Epilepsi hastalığı tek bir klinik yansıma şeklinde ortaya çıkmaz. Pek çok farklı nöbet tipi vardır ve belirti ve bulguları nöbet tipine göre değişkenlik gösterir. Diyebiliriz ki beyne ait ne kadar fonksiyon ve ne kadar disfonksiyon biliyorsak bir epilepsi nöbeti o kadar farklı belirti şeklinde ortaya çıkabilir. Genellikle belirtiler anormal elektriksel deşarjların kaynaklandığı beyin bölgesine göre değişir. Ayakta durarak atlatılan saniyeler veya birkaç dakika süren boş bakma şeklinde şuur kayıpları ile seyreden nöbetler olabileceği gibi, hastanın düşmesine yol açan, kasılma, çırpınmalar, idrar kaçırma, dil ısırmalarının eşlik ettiği yaralanmalara yol açan daha ağır nöbet tipleri de vardır. Hastalar bazen nöbetin geleceğini anlayabilir ve kendini kollayabilir. Beynin temporal bölgesinden kaynaklanan nöbetlerde şuur kaybı ile birlikte ağızda çiğneme hareketleri, ellerde bazı otomatik hareketler ortaya çıkabilir. Bazen şuur kaybı olmaksızın bazı garip hisler veya algı bozuklukları veya tek taraflı kasılmalar olur. Bazı epilepsi nöbetleri konuşma ile ilgili bozukluklara yol açabilir. Gülme atakları, sıçrama ile karakterize nöbetler olabilir. Dejavu, jamees vu gibi hisler hissedilebilir. Kısacası epilepsi nöbetleri çok farklı olaylar şeklinde tezahür edebilir. Ancak bu olayların ortak özellikleri ani başlayıp bitmeleri ve ne zaman ortaya çıkacaklarının belli olmamasıdır.

‘‘Kısa süren bir hafıza bozukluğu, dalgınlık, sıçrama atağı ve ya dejavu hissi hastalar tarafından önemsenmeyebiliyor.’’

Kişiler çoğu kez kendindeki belirtiler sebebi ile hekime başvurur ve epilepsi tanısını alırlar ancak bazı faktörler sebebi ile hastalar hekime başvurmakta geç kalabiliyor. Mesela bazı nöbetler sadece uykuda olduğundan epilepsi hasta tarafından fark edilmeyebilir veya çok kısa süren bir hafıza bozukluğu, dalgınlık, sıçrama atağı ve ya dejavu hissi hastalar tarafından önemsenmeyebiliyor.

‘‘Ailede epilepsi varsa, bazı insanlarda bunun ortaya çıkma riski daha fazladır’’

Epilepsi hastalığının nedenleri nelerdir? Kronik bir hastalık mıdır? Genetik olabilir mi?

Epilepsi hastalığı kronik bir hastalıktır. Epilepsi hastalığının nedenleri her zaman tanımlanabilir değildir. Kafa travması, beyin tümörleri, başka bazı beyin hastalıkları, doğum öncesi enfeksiyonlar, yaralanmalar, beyin enfeksiyonları epilepsi hastalığına neden olabilir. Hastalık tek bir klinik antite değildir. Bazı türlerinde genetik faktörler etkilidir ancak doğrudan genetik bir hastalık olduğu söylenemez. Her hastada, ailede bir epilepsi öyküsü olup olmadığı sorgulanır. Eğer ailede bir epilepsi öyküsü varsa, o zaman bu hastada tanımlanmış olan tablonun, aileyle ilişkisi olup olmadığını değerlendirmek gerekir. Ancak ailede epilepsi olduğu için her kuşakta epilepsi nöbeti ortaya çıkacak diye bir şey söz konusu değildir. Yalnız, ailede epilepsi varsa, bazı insanlarda bunun ortaya çıkma riski daha fazladır.

Epilepsi tanısını nasıl konulur?

Epilepsi hastalığının tanısı öncelikle klinik olarak koyulur. Hastanın yaşadığı belirtilerin değerlendirilmesi ve bu belirtilerin epilepsi hastalığı ile uyumlu olması gerekir. Tanı aşamasında hastalara bu nöbetlerin kendiliğinden ortaya çıktığını ispat edebilmek için pek çok faktörün araştırılması gerekir. Ayrıca Elektroensefalografi ve beyin Manyetik rezonans görüntülemesi tanıda yardımcıdır.

Doç. Dr. Gümüşyayla: ‘‘Epilepsi, uzun süren sürekli takip ve kontrol gerektiren kronik bir hastalıktır!’’

Epilepsi tanısı konulduktan sonra nasıl bir tedavi süreci başlar ve süreç nasıl ilerler? Epilepsi hastalığında tedavi yöntemleri nelerdir?

Epilepsi tanısı koyulduktan sonra öngörülemeyen nöbetleri önlemek amacı ile hastalara nöbet önleyici ilaçlar başlanır ve hastalığın esas tedavisi bu tür ilaçların kullanımıdır. Pek çok hastada bu tür ilaçların tek veya kombine tedavileri ile hastalık kontrol altında tutulabilir. Az sayıda hastada ise ilaç tedavisine yanıt alınamaz bu durumda beyin pili ve epilepsi cerrahisi bir tedavi yöntemi olarak uygun hastalara uygulanabilir. Ancak her durumda hastalık uzun süren sürekli takip ve kontrol gerektiren ve hastaların yaşamını her boyutta etkileyebilen kronik bir hastalıktır.

Epilepsi hastalığı tedavinin ardından tamamen sonlanabilir mi?

Yaklaşık olarak hastaların üçte birinde bir süre nöbet önleyici ilaç kullanımı ya da epilepsi cerrahisi ile hastalık sonlanabilir.

‘‘Epilepsi, erkekler için daha risklidir!’’

Epilepsi, tüm yaş gurubunda görülebilir mi? Cinsiyete göre farklılık gösterir mi?

Epilepsi tüm yaş gruplarında görülebilir. Hayatın ilk 20 yılı ve 65 yaş üzeri kişilerde sıklık daha fazladır. Her iki cinsi de yaygın olarak etkilemekte birlikte erkekler bu hastalık için daha risklidir.

Epilepsi hastalarının geçirdiği nöbetler kısa süreli midir?

Epilepsi nöbetlerinin özelliği kısa süreli oluşlarıdır. Ancak bu nöbetler bazen bizim status epileptikus dediğimiz, süreğen uzamış nöbet aktivitesi şeklinde ortaya çıkar ki bu durum hayatı tehdit eden tehlikeli bir klinik yansımadır.

Hasta, nöbet geçirmeden öne bir atak yaşayacağını fark edebilir mi? Önlem alabilir mi?

Basit nöbetler dediğimiz bazı nöbetlerde kişilerin şuurları tamamen açıktır dolayısı ile nöbetin tamamen farkında olurlar, farkındalık etkilenmez. Bazı nöbetler ise aura periyodu ile başlar yani hastaların önce şuurları açıktır ve hissettikleri hisler ile nöbet geçireceklerini fark ederler ancak zamanla nöbet yayılıp şuurla ilgili yapıları etkiler ve nöbetin sonraki aşamalarında hastaların farkındalıkları bozulur. Eğer hastalar nöbetlerinin geleceğini anlarsa kendilerini yaralanmalardan koruyucu önlemler alabilir.

Epilepsi nöbeti geçiren bir kişiye, çevredekiler nasıl yardımcı olabilir?

Öncelikle sakin olunmalıdır, hastanın yanından ayrılmamalı ve yardıma ihtiyaç varsa başkaları çağrılmalıdır. Hastanın hareketlerini durdurmaya çalışmak bir işe yaramaz. Hastayı güvenli bir yere yatırıp sıkı giysilerini gevşetmek gerekir. Hastayı yana doğru yatırıp tükürüğünün veya varsa kusmuğunun dışarı akmasını sağlanmalıdır. Rahat nefes alması için mümkünse ağzını ve solunum yolunu açık tutmak önemlidir. Ağzı-dişleri kapalı ise açmaya çalışmamalıdır. Asla hastanın ağzına sert bir cisimle ve kendi parmaklarınızla müdahale etmemelisiniz bu durum hem hastanın hem sizin yaralanmanıza yol açar.

HABERNEDİYOR.COM / KÜBRA ÖZGÜ - ÖZEL HABER