Devalüasyon nedir, ne demektir? - Türkiye'de devalüasyon

Devalüasyon, ulusal para biriminin, bilinçli olarak diğer para birimleri karşısında değer kaybettirilmesidir. Devalüasyon diğer bir deyişle “değer düşürme” olarak tanılanabilir. Ancak dediğimiz gibi bu değer düşürme, devlet eliyle, bilinçli olarak gerçekleştirilir.

Hiçbir ülke ulusal para birimlerinin diğer para birimleri karşısında değer kaybetmesini istemez. Değer kaybını önlemek için de çalışmalar yürütür. Ancak bazı durumlarda ulusal para biriminin değeri, devlet eliyle bilinçli olarak diğer para birimleri karşısında düşürülür.

Devalüasyon neden yapılır?

Hiçbir ülkenin ulusal biriminin değerini diğer para birimleri karşısında değer kaybetmesini istemeyeceğini belirtmiştik. Bazı durumlarda ise devalüasyon yapmak şarttır.

Devalüasyon yapmanın en temel nedeni, ithalatın ihracattan fazla olması ve cari açık vermektir. Yani yurtdışından alınan mallar için harcanan paranın yurtdışına satılan mallardan kazanılan paradan fazla olması durumunda, ülke cari açık vereceği için davalüasyon yapılır.

Devalüasyonda asıl amaç ülkenin para biriminin değerini düşürüp, alımı gücünü düşürerek ithal ürünlerin ücretlerini yükselmesini sağlamak, bu sayede ithalatın düşmesi ve düşük değerdeki ulusal para birimi sayesinde daha yüksek ihracat rakamlarına ulaşıp ithalat ihracat dengesini sağlamaktır.

Devalüasyon nasıl yapılır?

Devalüasyon devlet tarafından, ülke ekonomisine yapılan dışarıdan bir müdahaledir. Örneğin, 1 Amerikan dolarının 6 Türk lirası değerinde olduğunu varsayarsak, devletin yüzde 50 devalüasyon uygulaması kararı sonrasında 1 Amerikan doları 9 Türk lirası olacaktır.

İthalat yapan bir firmayı örnek baz alırsak, devalüasyon öncesinde ithalat yapan bir firma bir birim ürün için 6 TL (1 dolar) ödeyecekken, devalüasyon sonrasında 9 TL (0,66) dolar ödeyecektir. Bu durumda ihracat miktarı artacak ve döviz tasarrufu sağlanmış olacaktır.

Tüm bunlarla birlikte dövizin değeri arttığı için ithal edilen ürünlerin ücretleri artacak ve iç piyasada ürün satışlarında azalma olacaktır. Böylece döviz ülke içinde kalacaktır.

Aynı zamanda ulusal para biriminin değeri düşük olduğu için, ihraç edilen mallarda diğer rakiplere göre fiyat avantajı sağlanmış olacak, bu yüzden de ihracat rakamları artacaktır. Bu da ülkeye daha fazla dövizin girmesine ve üretimin artmasına sebep olacaktır.

Türkiye’de devalüasyon ne zaman oldu?

Türkiye tarihinde de çeşitli zamanlarda ve tarihlerde devalüasyon yapılmıştır. Devlet eliyle yapılan devalüasyon müdahalesiyle ithalatın azalması ve ihracatın artması amaçlanmıştır.

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulduğu 1923 yılında 1 TL, 0,75 ABD dolarına eşdeğerdi. Geçen zamanla birlikte ekonomideki sarsıntılar ve artan döviz ihtiyacı sebebiyle dolar/TL kuru dolar lehine değişmeye başladı.

Birinci Devalüasyon

Türkiye’deki ilk devalüasyon 7 Eylül 1946 tarihinde yapılmıştır. 7 Eylül kararları olarak tarihe geçen ve Recep Peker Hükümetinin gerçekleştirdiği bu devalüasyonla ABD dolarının değeri yüzde 116’lık artışla 2,83 liraya çıkarılmıştır.

İkinci devalüasyon

Türkiye tarihindeki ikinci devalüasyon Adnan Menderes hükümeti tarafından gerçekleştirilmiştir. 4 Ağustos 1958 tarihinde yapılan bu devalüasyonla 2,83 TL olan ABD doları tam 9 liraya çıkarılmıştır.

Üçüncü devalüasyon

Türkiye ekonomi tarihindeki üçüncü büyük devalüasyon Süleyman Demirel Hükümeti tarafından 10 Ağustos 1970 tarihinde yapılmıştır.

Gerçekleştirilen bu devalüasyon sonrasında 1 ABD doları 9 liradan 15 liraya çıkarılmıştır. Bu tarihten sonra 1978 yılına kadar mini devalüasyonlar gerçekleştirilmiştir. Küçük çaptaki bu devalüasyonlarla 1978 yılı öncesinde 1 ABD doları 19 Türk Lirası değerine ulaşmıştır.

Kısaca devalüasyon nedir? ve devalüasyon ne demektir? gibi konuların detayına indik. Sorunuz olması halinde aşağıda yer alan yorum kısmından bizlerle iletişime geçebilirsiniz. 

Kaynak:

https://www.britannica.com/topic/devaluatio