Bilim insanlarından Ovalı'ya tepki: "Böyle şovlar bilim camiasına yakışmıyor"

Yeni tip koronavirüse (Covid-19) karşı aşı ve ilaç üretimine tüm dünyada hız kazandırılırken, Türkiye'de bu alanda adım atan bilim insanlarından biri de Prof. Dr. Ercüment Ovalı oldu.

Klinik çalışmalarına Sağlık Bakanlığı tarafından onay verilen Prof. Dr. Ovalı, yeni tip koronavirüs (Covid-19) tedavisinde kullanılacak ilacın adını duyurdu. 

Prof. Dr. Ovalı, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, şu ifadeleri kullandı:

"1 aydır laboratuvarda çalıştığımız bir ilacın ismini 23 Nisan'da açıklayacaktık, ancak o kadar etkili duruyor ki insanların hayatını kurtarabilir.  İnsanların hayatından gün çalmak istemedik. Acilen Dornaz Alfa, hastaların tedavisinde klinik testlere alınmalı. Kahramanlarıma teşekkür ederim."

Bunun üzerine bilim insanlarından Prof. Dr. Ovalı'ya sert tepki geldi. 

"Alelade bir açıklama yapılması bizleri mutsuz etmiştir"

İstanbul Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Tufan Tükek, "Bahsedilen ilaç için klinik çalışmalar çoktan başlamıştı. Bizler de 1 aydır bu ilacın, COVID-19 tedavisinde kullanılabileceği hakkındaki uluslararası gelişmelerden haberdarız. Sanki ilaç ilk kez bulunmuş gibi, böylesine alelade bir açıklama yapılması bilim insanları olarak bizleri mutsuz etmiştir. Durumun halka bu şekilde açıklanması da kabul edilebilir bir şey değil." dedi. 

"Bu tarz şovlar bilim camiasına yakışmıyor"

Söz konusu açıklama nedeniyle sahadaki doktorların vatandaşlar tarafından 'Bu ilacı kullanın' baskısına uğramasından endişelenen Prof. Dr. Tükek, "Bilim insanları buldukları çözümü halka sosyal medyadan açıklamaz. Yapılan çalışma dünyaca ünlü dergilerde yayınlanır, kabul ve onay görürse açıklama yapılır. Klinik araştırma yapmadan ‘Ben denedim, oldu’ mantığıyla açıklama yapılması vahimden de öte suçtur. Eminim birçok insan, ‘İlacı bize de verin’ diye ortaya çıkacak, hekimlerle kavga edecek, sahada büyük sıkıntılar yaşanacak. Bizim de şu an yürüttüğümüz 2 farklı ilaç çalışması var ama çıkıp şov yapmıyoruz. Klinik araştırma başarılı olsun, ondan sonra açıklayacağız. Bu tarz şovlar bilim camiasına yakışmıyor." şeklinde konuştu. 

"Dornaz Alfa ilacı şu ana dek Türkiye’de hiç kullanılmadı"

Bilim Kurulu üyesi Prof. Dr. Alpay Azap, bu tarz heyecanlı açıklamaların insanlarda güven ve umut duygusuna neden olduğunu belirterek, "Kişisel olarak sonrasında hayal kırıklığı ve umutsuzluk gelişebileceğine dair endişelerim var. Dornaz Alfa ilacı şu ana dek Türkiye’de hiç kullanılmadı. Başka ülkelerde klinik çalışma amacıyla küçük hasta gruplarında kullanıldı ancak çalışmalar kesinleşmeden 'etkili' demek imkânsız. Olağanüstü günlerden geçiyoruz. Bunun heyecanı ile bilimsel akış şemalarının dışına çıkan açıklamalarla karşılaşıyoruz. Bir ilacın hastalık tedavisinde kullanılabilir olması için karşılaştırmalı, kontrollü çalışmalara ihtiyaç var. Ancak o zaman bunun katkısı olduğu söylenebilir." ifadelerini kullandı. 

"Bilim insanları ağızlarından çıkan her lafı özen ve dikkatle seçmeli"

Çocuk ve genç psikiyatristi Doç. Dr. Veysi Çeri de yapılan açıklamaya sert tepki göstererek, "COVID-19’un tedavisi adına bir şey yapılıyor olması muhteşem. Hepimizin umudu bu. Ancak '6 aydır dünya doktorlarının yapmadığını biz yapıyoruz' derseniz bu şovdur. PR çalışmasıdır." dedi. 

Doç. Dr. Çeri, bu tarz umut vaat eden açıklamaların sonradan etkin olmadığının ortaya çıkması nedeniyle toplumda hayal kırıklığı yaşanabileceğine dikkat çekerek, "Zaten hâlihazırda yasaklara uymuyor, sosyal mesafeyi korumakta sıkıntı çekiyoruz. Bu tarz açıklamalar bilim ve bilim insanlarına olan güveni zedeliyor. 'Virüs Türk genine bulaşmaz' diyenler, 'kelle paçacılar' derken zaten bir güven sarsılması yaşadık. O nedenle bilim insanları ağızlarından çıkan her lafı özen ve dikkatle seçmeli, bilim etiğine uygun davranmalı." şeklinde konuştu. 

"Bu sorumsuzca bir davranış"

Almanya Dresden Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Sinir Bilim ve Genetik uzmanı Doç. Dr. Çağhan Kızıl, bir ilacın etkisini görebilmek için uzun bir süreç gerektiğine dikkat çekerek, "Laboratuvarda herhangi bir ilaç ürettiğinizi ve başarılı olduğunuzu varsayalım. Bilim insanı olarak orada başarı sağlanan ilacın canlı bir vücut üzerinde aynı tepkiyi vermeyeceğini bilirsiniz. Bu nedenle de ilacı pre-kilinik aşamaya alırsınız. Yani, bulduğunuz ilacı hücreler ve hayvanlar (genellikle fareler) üzerinde test edersiniz. Böylelikle canlı bir vücuda geçmiş olursunuz. Üretilen ilacın yan tesiri var mı? Hangi dozlarda kullanılır? Tüm bunlara bakarsınız. Bu aşama ortalama 2 yıl sürer." ifadelerini kullandı.  

Daha sonra da klinik aşamaya geçildiğini aktaran Doç Dr. Kızıl, "Küçük bir insan grubuyla başlayan bu çalışmalar, yüz binlerce insanın dâhil olduğu çalışmalarla devam eder. Tüm bu süreç en az 10 yıl alır. Siz tüm bu süreçleri atlayıp, sadece 1 ay içinde insanda denemeden 'Biz yaptık, oldu' diyerek ortaya çıkamazsınız. Kaldı ki bahsedilen Dornaz Alfa ilacı zaten piyasada var. Genetik bozukluk sonucu gelişen kistik fibrozis hastalığının tedavisinde, mukusun inceltilmesi amacıyla kullanılıyor. Estonya ve Yeni Zelanda’da COVID-19’un tedavisi amacıyla yoğun bakım hastalarına 19 Mart’tan bu yana uygulanıyor. 15 Nisan’da ise klinik çalışması Fransa’da kayda geçirildi. Bilim insanı olarak, devam eden bir çalışmayı 'İnsanların hayatını kurtarabilir' gibi bir söylemle pazarlarsanız ki ben bunun iyi niyetli bir söylem olduğunu düşünmek isterim, toplumda 'İlaç bulundu' algısı oluşur. Bu sorumsuzca bir davranış." açıklamasını yaptı.