Akdeniz alarm veriyor: Bu yaz deniz sıcaklıklarında rekor yaşandı!

Bu yıl özellikle Batı Avrupa'yı etkisi altına alan sıcak hava dalgaları insanların zor zamanlar geçirmesine neden oldu. Avrupa'da temmuz ve ağustos ayında yaşanan sıcak hava dalgaları nedeniyle binlerce insan yaşamını yitirdi. Öte yandan pek çok ülkede de kuraklık yaşandı. Öyle ki özellikle ılıman iklimi ile bilinen İngiltere'de bile yaz ayının ortasında pek çok yeşil alan ve ağaç kuraklık nedeniyle yapraklarını döktü ve Avrupa'da yaz ayında adeta sonbahar yasandı. Özellikle Akdeniz çevresinde görülen kavurucu sıcaklıklar, yükselen küresel sıcaklıkların göstergesi olarak görülüyor. Bu sıcaklık artışları, karbondioksit ve sera gazı salınımımıza bağlı olarak gelecekte de yaşanmaya devam edecekmiş gibi duruyor.

Karbon emisyonları rekor seviyeye ulaştı

Uluslararası Enerji Ajansı, küresel enerji ile ilgili karbondioksit emisyonlarının 2021 yılında %6 artarak şimdiye kadarki en yüksek seviyelerine çıktığını bildirdi. Bu artışta özellikle pandemi sonrası ülkelerin büyüme isteğinin büyük bir etkisi var. Zira özellikle 2020 yılında dünya pandemi nedeniyle kapanmaya giderken ülkelerin büyüme rakamları oldukça düşmüştü ve pek çok ülke 2020 hedefine ulaşamamıştı. Aşının bulunması ve tekrar normalleşme sürecine girilmesi ile beraber ülkeler 2020 yılında yaşanan açığı kapatmak adına net sıfır hedeflerinden de vazgeçerek üretime odaklandı. Bu nedenle özellikle son 1.5 yıllık süreçte küresel sera gazı salınımları oldukça artarak rekor seviyeye ulaştı.

Deniz ısı dalgalarının yaşanma sıklığı iki kat arttı

Akdeniz, son yıllarda yoğun termal koşullara maruz kalıyor. Bu durum, deniz sıcaklıklarının Korsika açıklarında 30,7°C'lik rekor seviyeye ulaşması ile birlikte bu yıl daha da ciddi bir seviyeye yükseldi. Deniz ısı dalgaları mevsimsel ortalamaya göre, anormal derecede yüksek deniz sıcaklıklarının uzun bir dönem yaşanması olarak tanımlanır. 1980'li yıllardan beri deniz ısı dalgalarının yaşanma sıklığı neredeyse iki kat arttı. Ekolojik çalışmaların yapılması ve yayınlanması arasındaki gecikme nedeniyle, Akdeniz deniz ısı dalgaları hakkında sahip olduğumuz en kapsamlı çalışmalar 2015 ila 2019 yılları arasını kapsamaktadır. Çalışmalar bu dönem boyunca Akdeniz'de kaydedilen deniz sıcaklıklarının, kayıtların başladığı 1982 yılından bu yana en yüksek değere ulaştığını gösteriyor. Araştırmacılar yapılan yaklaşık bin saha araştırmasının %58'inin deniz yaşamında yaygın ölümlerin yaşandığına dair kanıtlar içerdiğini ve bu durumun aşırı sıcak dönemlerle sıkı sıkıya bağlı olduğunu keşfetti. Araştırma, başka yerlerde yaşanacak deniz ısı dalgalarının gelecekteki ekolojik dengeleri nasıl etkileyeceğine dair bir fikir de veriyor. Özellikle tropikal ve kutup bölgeleri için önemli sıcaklık artışlarının yaşanacağı tahmin ediliyor.

Akdeniz’deki ölümlerin yüzde 80’ninden sorumlu

Okyanus büyük bir karbon yutağı görevi görse de yüzyılın sonuna gelmeden önce denizin yüzey sıcaklığında 1-3°C arasında sıcaklık artışının yaşanması bekleniyor. Bu genel ısınmayla bağlantılı olarak, önümüzdeki dönemlerde artan sıklık ve yoğunlukta deniz ısı dalgaları da yaşanacak. Deniz ısı dalgaları üzerine yapılan araştırmaların çoğu, bu ısı dalgalarının mercan resifleri ve deniz yosunları da dahil olmak üzere belirli habitatları özellikle güçlü bir şekilde etkilediğini vurguluyor. 2015 ve 2019 yılları arasında bazı Akdeniz türlerinin popülasyonunun yaklaşık %80'inin yok olmasından deniz ısı dalgalarının sorumlu olduğu keşfedildi. Kitlesel ölüm olayı, çok sayıda türü hızla yok eden bir seferde gerçekleşen, oldukça kötü bir olaydır. Akdeniz'deki bu olayların yaklaşık %88'i mercanlar gibi sert deniz tabanı sakinleriyle ilişkilendirildi. Bununla birlikte, deniz çayırları ve yumuşak deniz tabanındaki daha çeşitli topluluklar da ciddi şekilde etkilendi ve bu ölümler okyanusta yok olan yaşamının %12'sini oluşturdu.

Sığ suda ölümler

Sert deniz tabanında meydana gelen deniz organizmalarının ölümlerinin üçte ikisinden fazlası en sığ sularda gerçekleşti. 0-25 metre derinliğe sahip deniz ortamları özellikle yoğun ısınmaya maruz kalır ve mercan benzeri organizmalar tarafından oluşturulan Akdeniz'deki en geniş biyolojik çeşitliliğe sahip ekosistemlerden bazılarına ev sahipliği yapar. Bu nedenle özellikle derin olmayan bölgelerin iklim değişikliğine karşı çok daha hassas olduğu düşünülüyor. Diğer araştırmalar denizdeki ısı dalgalarının 2003'ten bu yana Akdeniz mercan yoğunluğunun %80-90'ının kaybından sorumlu olduğunu tahmin ediyor. Temel türler, habitat oluşturan organizmalar olma eğilimindedir ve bu nedenle bir ekosistemin yapılandırılmasında kritik öneme sahiptir. Bunlar yırtıcılara karşı koruma sağlar ve bir besin kaynağı olarak hizmet ederler. Temel türler, biyoçeşitliliği sürdürmenin anahtarı olarak görülür bu nedenle bu türlerin kayıpları diğer türleri de oldukça yakından etkileyecek. Temel türler olarak mercan ve deniz yosununun kaybı özellikle endişe vericidir. Ölüm olaylarına neden olan sadece yoğun ısı dalgaları değil. Yüksek su sıcaklıkları, bakteri, mantar ve virüs gibi hastalığa neden olan organizmaların çoğalmasına neden olur. Artan sıcaklıklar bu organizmaların yaşaması ve çoğalması için oldukça elverişli bir ortam oluşturur ve bu da diğer canlıları büyük bir tehlikenin içine sokar. Bu durum ekosistemin aşırı sıcaklığa uyum sağlama yeteneğini daha da azaltabilir ve ek ekolojik hasara katkıda bulunabilir.

Deniz yaşamının göçü

Denizlerdeki sıcak hava dalgaları, deniz yaşamının yaygın biçimde ölümüne yol açmasının yanı sıra, genellikle göçü de tetikler. Sıcak suda istilacı türler, yükselen sıcaklıklardan kaçan türlerin yerini alarak daha sıcak bölgelere doğru hareket eder. Bu konuda yapılan bazı araştırmalardan elde edilen bulgular, bu yaz Akdeniz'de görülen olağanüstü sıcaklıkların yoğun kitlesel göçü tetikleyebileceğini gösteriyor. Yunanistan'da bilim insanları, sıcak sulardan gelen istilacı türlerin bolluğunun arttığını gözlemledi. Bölgede yapılan araştırmalara göre her ikisi de toksik olan ve önemli ekolojik hasara yol açma potansiyeli taşıyan aslan balığı ve gümüş yanaklı kurbağa balığı popülasyonlarında artış yaşandı. Hatta bazı araştırmalar, yerli popülasyonların çöktüğü doğu Akdeniz'deki istilacı türlerin yakında ekosistemleri sürdürebilecek tek tür haline geleceğini öne sürüyor. Fransa'nın güney kıyılarında da normal şartlar altında bölgede görülmeyen barracuda balığı görüldü. Daha az avcıyla karşı karşıya kalırken yeni av bulan yırtıcı türlerin istilası, Akdeniz ekosistemlerinin işleyişini önemli ölçüde değiştirebilir ve büyük olasılıkla Akdeniz'i daha düşük tür çeşitliliğine sahip daha az zengin bir forma dönüşebilir.

Deniz türlerinin yok olmasına hazırlıklı olmalıyız

Bununla birlikte, diğer bazı bulgular oldukça fazla olsa da denizdeki ısı dalgalarının ekolojik etkilerine ilişkin araştırmalar henüz emekleme aşamasındadır. Zira bu anlamda gerçekleştirilen kapsamlı araştırmalar görece olarak kısa bir dönemdir yapılmaya devam ediyor ve deniz sıcaklıklarının etkilerine dair daha birçok bilinmeyen mevcut. Gerçekçi gelecek senaryolarının modellenmesini geliştirmek için daha sağlam bilimsel çalışmalara ihtiyaç duyuluyor. Bilim camiasının bazı dallarında, denizdeki ısı dalgalarının son zamanlardaki yoğunluğu ve sıklığı, iklim değişikliğinin son adımına geldiğimizi gösteriyor. Bilim insanlarının ortak görüşüne göre emisyonların engellenmemesi durumunda, yaygın deniz türleri ölümünün tüm sonuçlarına hazırlıklı olmamız gerekiyor. Bu yıl Akdeniz'de yaşanan deniz ısı dalgaları bu tür görüşlere sadece yeni bir kanıt daha katmış olacak.

HABERNEDİYOR.COM | TAYFUR BAL – ÖZEL HABER