Cumhuriyet’in ilanından önce, TBMM hükümeti döneminde din ile ilgili olan hizmetler de ihmal edilmemiş ve 3 Mayıs 1920 tarihinde meydana getirilen hükümette Şer’i ye ve Evkaf Vekâleti denen bir bakanlık yer almıştır. Söz konusu bakanlık, Osmanlı Devleti’nde yer alan Şeyhülislamlık’la 3 Mart 1924 tarihinde oluşturulan Diyanet İşleri Reisliği’nin arasında adeta bir köprü haline de gelmiş ve Diyanet İşleri Reisliği’nin günümüze kadar gelmesine vesile olmuştur.
Mustafa Kemal Atatürk’ün kurduğu Diyanet İşleri Reisliği’nin görevi, 429 sayılı kuruluş kanununda da yer aldığı üzere ‘’İslam dininin ibadet ve itikatla ilgili olan işlerini yürütmek ve dini olarak hizmet veren kurumları idare etmek’’ olarak tanımlanabilmektedir. Bu bağlamda Türkiye’de yer alan bütün mescit ve camiler ile bu alanlarda yer alan görevlilerin idaresinin Diyanet’e bağlı olduğu söylenebilmektedir. 1925 yılına kadar tekke ve zaviyelerin idaresini de elinde bulunduran Diyanet’le ilgili olarak 1925 yılında tekke ve zaviyelerin kapatılmasının ardından bu tarz yerlere ait olan hususların söz konusu kurumun görev tanımından çıkarıldığı da dile getirilebilmektedir.
Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Yıllar İçerisindeki Değişimi ve Gelişimi
1935 yılında Resmi Gazete’de yayınlanan ve yürürlüğe giren 2800 sayılı kanun Diyanet İşleri Reisliği’nin ilk teşkilat kanunu olarak bilinmektedir. Söz konusu kanunda Diyanet’in yapısı, kadro durumu, tayinlerin nasıl olacağı ve her kaza ve vilayette bir müftünün yer alması hükme bağlanmıştır. Bu kanunla müftü seçimi usulleri de belirlenmiştir.
29 Nisan 1950 tarihinde yayınlanan 5634 sayılı kanunla ise Diyanet İşleri Reisliği’nin ismi Diyanet İşleri Başkanlığı olarak güncellenmiştir. Bu yıl içerisinde belirlenen Diyanet’in teşkilat ile kadro yapısı da 1965 yılına kadar olduğu şekilde devam etmiştir. 1965 yılında yeni gelen kanun sonrasında İslam dininin ahlak kısmıyla alakalı işleri yürütmek de Diyanet’in görevleri arasına girmiştir.
