Uçuk yani diğer adıyla herpes labialis, herpes simpleks virüsü kaynaklı ortaya çıkan; ağız, dudak, diş eti, burun veya çenede yaralar meydana getiren dünya çapında yaygın mikrobiyal bir enfeksiyondur. ABD de %20 oranında görülürken, ülkemizde yaklaşık %30 gibi bir orana sahiptir. Bu oran sosyokültürel seviyeyle ters orantılıdır.
Virüs cilt ve mukozalarda gözlenen içi su dolu kabarcıklar oluşturur. Soğuk yaralar olarak da bilinir ve bulaşıcıdır. Sık, ağrılı, uzun süreli ve şekilsiz olabilir. Tekrarlayan ataklar şeklinde ilerleyebilir. Nadiren kas ağrısı ve ateş de eşlik eder.
Uçuk neden olur?
Herpes simpleks virüsü 8 alt tipten oluşur ve bunlardan 3 ü klinikte sıklıkla karşımıza çıkar.
HSV1 uçuk etkenidir. HSV2 genital bölgede etki gösterir. HSV3se halk arasında gece yanığı olarak bilinen zonaya neden olur.
Uçuk virüsü temas yoluyla bulaşır. Enfekte tükürük, mukoza veya deriye dokunmak yeterlidir. Ayrıca yemek kapları, havlu gibi enfekte kişinin temas ettiği nesnelerden de bulaşabilir. Virüsün en bulaşıcı hali yara bulunduğu dönem olsa da herhangi bir belirti vermeyen kişiden de bulaş söz konusu olabilir. Virüs vücuda derideki çatlaklardan girerek sinir lifleri boyunca ilerler. Daha sonra sinir ganglionlarına ulaşır. 2-12 gün içerisinde içi su dolu keseler ve kaşıntılı lezyonlar oluşturur. İlk enfeksiyonun ardından lezyonlar yok olur ve virüs ganglionlarda uyku haline geçer. İnaktif olarak bekleyen virüs daha sonra stres, bağışıklık düşmesi gibi nedenlerle aktive olup tekrarlayan enfeksiyonlar yapar. Yani birincil enfeksiyon, pasif dönem ve nüks dediğimiz 3 aşamada kendini gösterir. Virüs alındıktan sonra hayat boyu vücutta kalır. Kullanılan tedavi yöntemleri virüsü bitirmeye değil, yara ve hastalık oluşturmasını engellemeye yöneliktir.
Uçuğun nüks etmesini tetikleyen faktörler
- Güneşe fazla maruz kalmak
- Ateş
- Adet dönemi-hormonal değişiklikler
- Enfeksiyon
- Dudakta tahriş-kuruluk
- Yeterli beslenememe
- Aşırı A vitamini alımı
- Kişisel hijyen bozukluğu
- Aşırı alkol tüketimi
- Yoğun stres
- Bağışıklık sistemi baskılanması
Uçuk belirtileri
Virüsün vücuda girmesinden belirtilerin oluşmasına kadar geçen süre olan kuluçka dönemi(2-12 gün) genellikle 4 gün sürer. Şikayetler 3 hafta kadar sürebilir, çoğunlukla da 2-3 hafta içerisinde iz bırakmadan iyileşir. İlk kez virüsle karşılaşma sonrası belirtiler en sık 1-5 yaş arasında görülür.
Uçuk çıkmadan önce dudak ve çevresinde kaşınma, karıncalanma, ağrı ve yanma yaşanabilir.
Lezyonlar çıkmadan önce bir takım semptomlar görülebilir.
Bunlar;
- Yorgunluk
- Kas ağrısı
- Baş ağrısı
- Ateş
- Boğaz ağrısı
- Boyun lenf bezlerinde şişkinlik
- Ağrılı yutma
- Sinirlilik olabilir.
Dudak, dilin ön kısmı, yanak, boğaz, diş eti veya ağız çatısında oluşan içi sıvı dolu kabarcıklar ya da kızarıklıklar aniden ve kümeler halinde ortaya çıkar. Kabarcıklar kısa bir süre sonra patlar ve kırmızı bir taban üzerinde küçük, sığ, gri ülserler içeren açık yaraya dönüşür. Birkaç gün sonra kabuklanır. Kuru ve sarı bir hal alır. Ağız içinde olan yaralar şiddetli ağrıya neden olup yemek yemeyi zorlaştırabilir. Diş etlerindeki yaralar diş eti kanamasına yol açabilir.
Bakteri ile tekrar enfekte olabilen lezyonlar daha geniş, daha derin, daha çok iz bırakan ülserler haline gelebilir.
Uçuk nasıl geçer?
Eğer şiddetli uçuk şikayetiniz varsa ilk olarak tanı almak ve tedavi seçeneklerini öğrenmek adına bir uzmana danışmalısınız. Eğer gerekli görülürse antiviral tedavi başlanır. Bunun yanında bağışıklığı güçlendirici ilaçlar da verilebilir. Bu sayede virüsün yayılması sınırlandırılabilir, ağrı ve rahatsızlık hafifletilebilir veya enfeksiyonun tekrarlanmasının önüne geçilebilir.
Uçuk çıkmadan önce kaşıntı, yanma gibi semptomlarla kendini gösterebilir demiştik. O halde henüz bu aşamadayken yapabileceğimiz bazı uygulamalar lezyonlar açığa çıkmadan virüsü sınırlandırmamızı sağlayabilir.
Bal-Arı sütü: Bal ve arı sütünü birbiriyle karıştırarak uygulayabilirsiniz.
Vanilya: Yağı veya özünü kaşınan bölgeye sürebilirsiniz.
Sarımsak: Günde 4-5 defa ezilmiş olarak kullanabilirsiniz.
Uçağa ne iyi gelir?
Uçuktan daha az etkilenmek, lezyonların süresini kısaltmak için neler yapabiliriz, inceleyelim.
Aloe vera ve domates: Uçuğun üzerini temizlemek için domates suyu sürebilir, ardından da aloe vera ile kurumasını sağlayabilirsiniz.
Süt: Soğuk sütü pamuk üzerine dökerek uçuğun üzerine uygulayabilirsiniz.
Bal: Süzme balı günde 2 defa kulak çubuğu yardımıyla uçuğun üzerine sürebilirsiniz.
Nane yağı: Pamuk veya kulak çubuğu yardımıyla yaralara uygulayabilirsiniz.
Bunun yanında E ve C vitamini, çinko bakımından zengin beslenmeye dikkat ederek bağışıklığınızı kuvvetlendirebilir, uçuktan daha kısa sürede kurtulabilirsiniz.
