Adalet Bakanlığı, 9 amaç, 63 hedef ve 256 faaliyetin bulunduğu 'Yargı Reformu Stratejisi' ön çalışmasıyla milletvekillerini bilgilendirdi.
Yargının etkin ve hızlı işleyişini sağlamak için öngörülen düzenlemeler arasında 'Cumhuriyet savcılarının takdir yetkisinin arttırılması, cezada pazarlık, bazı suçları kabahate dönüştürme, basit yargılama usulleri, duruşmasız çözüm ve dürüst davranma yükümlülüğü' yer aldı.
Bakanlık tarafından verilen bilgiye göre, savcı başına düşen dosya sayısı 2014 yılında bin 385 iken 2017 yılında bin 963'e çıktı. Ceza mahkemelerine bir yılda açılan dava sayısı 2014 yılında 1 milyon 486 bin 296 iken bu sayı 2018 yılında 1 milyon 590 bin 253'e yükseldi.
Davaların ortalama görülme süresi ise 231 günden 281 güne uzadı.
Savcı zanlı veya faille pazarlık yapabilecek
Strateji belgesine göre, ceza davalarını azaltmak için savcıların takdir yetkisi genişletilecek. Her ceza soruşturmasında dava açma zorunluluğu kaldırılacak. Savcı, mahkûmiyetle sonuçlanma olasılığı düşük dosyada dava açmayabilecek.
Kamu davasının açılmasında, 'kamu yararının bulunması ya da beraat ihtimalinin daha sıkı değerlendirilmesi' talep edilecek. Açılan kamu davası, başarı değerlendirmesine göre geri alınabilecek.
Dava öncesi savcıların çözüm araçları artırılacak. Savcı, kamu davası açmadan önce zanlı veya faille pazarlık yapabilecek.
Savcı ile failin ceza miktarında anlaştığı dosyalar tek celsede bitirilecek. Savcı-fail anlaşması, ağır cezayı gerektiren suçları kapsamayacak.
Cezadaki indirim miktarının yasada bulunması şart
Cezadaki indirim miktarının yasada bulunması şart olacak ve nihai karar mutlaka mahkeme tarafından verilecek. Bu yöntemin gerekçesi olarak, "Nitelikli olmayan dava sayısının azaltılması, daha önemli davalar için nitelikli yargılamaya hizmet edecektir. Davaların önemli orani beraatle sonuçlanmaktadır. 2018'de şüphelilerden yüzde 51.1'i hakkında kovuşturmaya (davaya) yer olmadığına karar verilmiş ve davalarda mahkûmiyet oranı yüzde 43.7 olmuştur." ifadelerine yer verildi.
Noterlere delil tespiti hakkı getirilecek
'İddianamenin iadesi' şartları genişletilecek ve iadesi kolaylaştırılacak. Hâkimler, 'soruşturma sırasında tamamlanması gereken işlemleri tekrar edeceklerini' düşünüyorlarsa iddianameyi iade edecekler.
Bakanlık, 2017 itibarıyla iade edilen iddianame oranının yüzde 2,6'da kaldığını belirledi. Buna karşın soruşturmada bitirilmesi gereken birçok işlem mahkemeler tarafından tamamlandı.
Reform yasalaşırsa noterlere delil tespiti hakkı getirilecek. Bazı çekişmesiz yargı işleri ile henüz dava açılmamış dönemle sınırlı olmak üzere delil tespitleri noterler tarafından yapılabilecek.
Kamu davasının ertelenme şartları genişletilecek
Sadece adli para cezası yaptırımı içeren suçlarda uygulanan 'ön ödeme' yöntemi genişletilecek. Devlet ile vatandaşın yaptığı bir çeşit 'suç anlaşması' olan bu yöntem, uzlaşmaya tabi suçları da kapsayacak.
Ön ödemeyi düzenleyen Türk Ceza Yasası'nın 75. maddesindeki 6 ay sınırı yükseltilecek.
Ceza Muhakemesi Yasası'nda şartlar değiştirilecek. Savcılar, şikâyete bağlı olmayan suçlarda da kamu davasını erteleyebilecek. Üst sınır yükseltilerek bir yıl hapis cezasının üstündeki suçlarda da savcıya bu hak verilecek.
Suç ayıklaması yapılacak
Mevzuatta suç tipleri azalacak. Hafif cezayı gerektiren bazı suçlar 'kabahat'e dönüştürülürken, bazı eylemler için idari yaptırım getirilecek.
Şikâyete bağlı suçların kapsamı genişletilecek. Basit CARA uyuşmazlıklarda duruşmasız çözüm seçeneği mevcut olacak. Duruşmasız yargılamanın getirisi taraflara sunulacak ancak bir taraf isterse duruşma yoluna gidilecek.