Okyanusların ısınması ve kirlenmesi canlı yaşamını tehdit ediyor

Her sene 8 Haziran'da kutlanan Dünya Okyanus Günü'nün bu seneki teması, okyanusların yaşam sağladığı dünya ve denizlerden geçimini karşılayanlara vurgu yapmak için "Okyanuslar: Yaşam ve Geçim" şeklinde belirlendi.

“Dünya oksijeninin yüzde 80’ini üretiyor”

 Birleşmiş Milletler Çevre Programı, Doğal Kaynakları Savunma Konseyi (NRDC), Okyanus ve İklim Platformu’nun dışında çevre hakkında yayın yapan akademisyen ve haber sitelerinin çalışma ve raporlarından derlenen bilgilere göre, mercanların yok olması dünyayı oksijenin azalması riskine doğru sürüklerken, balık çeşitliliği de bu süreçte canlıların yok olması ve göç etmesiyle birlikte azalıyor.

Okyanuslar dünyada oksijenin ana kaynağını oluştururken dünya yüzeyinin de üçte ikisini kaplayan deniz ve okyanuslarda yaşamını sürdüren su yosunları, dünyada genelindeki oksijenin yaklaşık yüzde 80'ini sağlıyor.

Bu anlamda okyanuslar, dünyanın en önemli oksijen kaynağı olurken, burada yaşayan su yosunları, su canlıları için de önemli bir yuvalama ve besin alanı olarak göze çarpıyor.

Denizlerdeki mercanlar oksijen üretiminin dışında karbondioksit tüketimiyle de ayrıca dünyanın "sağlığı" için önemli unsurlardan birisi. Okyanus yüzeyinin 10 binde 25'ini kaplayan mercanlar, denizlerin ürettiği oksijenin yarısını neredeyse tek başına üretiyor.

Öte yandan okyanuslar, atmosferdeki karbondioksitin yüzde 92'sini, 3'te birini ise mercanlar tek başına absorbe ediyor. Ayrıca mercanlar tüketilen proteinin yüzde 17'sinin de kaynağını oluşturuyor.

Fakat okyanuslar, iklim değişikliği, küresel ısınma, kirlilik ve aşırı avlanmanun en çok etkilediği unsurların da başında geliyor. Bilhassa atmosferdeki sera gazları, en fazla okyanuslarda emilirken, son yüz yılda okyanuslardaki sıcaklık 0,76 derece arttı.

Mercanlar yaşamını yitiriyor

Okyanuslarda artan sıcaklık mercanların renginin beyazlamasına sebep olurken bu, mercana yaşam veren alglerin yani mercanların ölmesiyle birlikte ortaya çıkıyor.

Dünyanın en büyük resifi olarak bilinen 344 bin kilometrekare büyüklüğe sahip Büyük Set Resifi, ısınma sebebiyle yarı yarıya yok olma noktasına gelirken 1998’den bugüne mercan ölümlerinin yaklaşık üçte ikisi gerçekleşmiş durumda.

Sıcaklıklarda yaşanan artış, mercanların ölümüne sebep olurken suda yaşayan canlıların yuvalarının yok olmasına neden oluyor. Isınan sularda üreyemeyen veya yaşayamayan canlılar ya göç ediyor ya da yok oluyor.

ABD merkezli faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşu NRDC'nin derlediği verilerde, bugün yaşayan köpek balıkları ve köpek balığına akraba türlerin, deniz memelilerinin üçte birinin okyanuslarda yaşanan değişiklikler sebebiyle yok olma riskiyle karşı karşıya olduğu belirlendi.

Canlılar okyanuslardaki ısınmanın etkisiyle kutup bölgelerindeki soğuk bölgelere göç ederken, kutuplarda eriyen buzullar da bir yandan canlıların yaşamını tehdit ediyor.

Balık yaşamı için tehdit teşkil eden diğer unsurlar ise deniz ve kıyılardaki yapılaşma ile birlikte aşırı avlanma.

NRDC'nin raporunda, stoklardaki balıkların üçte biri ihtiyaç fazlası olarak belirlenirken, kalanların üçte ikisi ise sürdürülebilir balıkçılık seviyesinin üstünde.

Denizdeki ve kıyılardaki yapılaşma ile birlikte deniz tabanından doğalgaz ve petrol çıkarma işlemleri denizlerine daha asidik hale gelmesine ve daha da kirlenmesine sebep olurken kabuklu deniz canlıları başta olmak üzere, mercanlar ve planktonların yok olmasını hızlandırıyor.

Okyanusların yüzde 30'u koruma altına alınmalı

Okyanusların korunması konusunda atılacak adımlarda, başta aşırı avlanmayı önlemek ve avlanma sınırları getirmek gibi başlıklar bulunuyor. Ekosistemin korunması öncelikli avlanma limiti getirirken, söz konusu bu okyanuslarda koruma alanları hazırlamak da  önlemlerden biri oalrak öne çıkıyor.

Araştırmacılar, koruma alanlarının okyanusların yüzde 30'u ile birlikte okyanus kıyılarını kapsaması gerektiğini ifade ederken, iklim değişikliğiyle mücadelede yalnızca okyanuslar için değil bütün dünya için önemine vurgu yapılıyor.

Okyanusları koruma konusunda atılması gereken bir diğer önemli adım ise korumayla ilgili yasa ve düzenlemelerin güncellemesi. Bu kapsamda NRDC, uluslararası bir kurumun yeni düzenlemeleri belirlemesi konusunda gerekli adımları atması gerektiğine dikkat çekiyor.

Öte yandan NRDC, 2030 yılına dek okyanusların yüzde 30'unun koruma altına alınmasının gerekli olduğunu açıkladı.