Hac ibadetinin çeşitleri nelerdir? Hac çeşitleri kaça ayrılır? Hac ibadetinin çeşitleri nasıl uygulanır?
Hac zengin, sağlıklı ve gidebilme imkânı olan Müslüman kimseler için farzdır. Nitekim yüce kitabımız Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyrulur; “Yolculuğuna gücü yetenlerin haccetmesi, Allah'ın insanlar üzerinde bir hakkıdır. Kim inkâr ederse, şüphesiz Allah bütün âlemlerden müstağnidir (kimseye muhtaç değildir, her şey ona muhtaçtır).” (Âl-i İmran Suresi, 97. Ayet )
Hac hüküm ve uygulama bakımından olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Bu hac çeşitleri de kendi içlerinde de çeşitli kollara ayrılır.
Hüküm bakımından hac çeşitleri;
- Farz hac; İmkânı olan Müslüman kişinin ömründe bir kez dahi olsa yapmakla yükümlü olduğu ibadettir.
- Vacip hac; üzerine farz veya vacip olmadığı halde (yükümlü olmadığı halde) hac için niyetlenen kimsenin bu adağını yerine getirmek üzere yaptığı hac çeşididir. Nafile olarak başlanmış ancak çeşitli sebeplerden dolayı bozulmuş haccın kazası da vacip hükmündedir.
- Nafile hac; farz veya vacibin dışında yapılan haclara nafile hac denilir. Farz olan hac yerine getirildikten sonra yapılan haclar ve çocukların yaptığı hac da nafile hac çeşidindendir.
Uygulama bakımından hac çeşitleri
1. İfrad haccı; bu hac çeşidinde ihrama girip hacdan önce umre yapılmadan sadece haccetmektir. Bir hac mevsimi içerisinde yalnızca bir kez hac yapılabildiği için bu adı almıştır. İfrad haccında hacılar haccını yaptıktan sonra dilerlerse umre yapabilirler, bunda herhangi bir kısıtlama yoktur.
Ayrıca ifrad haccında hacıların haccın gerektirdiği şükür kurbanını kesmeleri de şart değildir. İsterlerse nafile olarak kurban kesebilirler.
İfrad haccında hacıların ihrama girdikten sonra yapacaklarını şu şekilde sıralayabiliriz; Kudum tavafı, Safa ve Merve tepeleri arasında say etmek, Arafat ve Muzdelife’de vakfe, şeytan taşlama, Mina’da geceleme, ziyaret tavafı ve veda tavafı.
Şafii ve Maliki mezhep imamları ifrad haccının en faziletli hac çeşidi olduğunu belirtmişlerdir.
2. Temettu Haccı; Temettu kelime olarak yararlanmak anlamına gelmektedir. Hac ayları içinde önce umre yapıp ardından ihramdan çıktıktan sonra yine aynı sene içerisinde bir de hac yapmaya niyet ederek yeniden ihrama girip yapılan hac ibadetidir. Bu haccı yapan kişi hac ile umre arasında ihramdan çıkabildiği ve serbest zaman geçirebildiği için buna temettu adı verilmiştir. Bazı mezheplere göre ifrad haccından daha faziletli olduğu söylenmiştir. Temettu hacı yapacak Müslüman kişi şu gereklilikleri sırasıyla yapmalıdır; Mikat sınırında umre niyetiyle ihrama girer, Mekke’ye ulaşınca tavaf ve say yapar, tıraşını olur ve ihramdan çıkar. Umresi böylece tamamlanmış olur. Hac zamanına iki gün kala (bayramdan iki gün öncesine kadar) ihrama girmiş olur. Bu aradaki zaman zarfında istediği kadar nafile tavaf yapabilir. Daha sonra hac için tekrar ihrama girer ve hac görevlerini yerine getirir. İşte bu şekilde yapılan hac türüne şükür kurbanı vacip olmuş olur.
3. Kıran Haccı; Bu hac çeşidinde Mikat sınırında hac ve umre için tek bir ihrama girilir. Aynı mevsimde ara vermeden ikisini tek ihramla yapmak gerekmektedir. Kıran sözlükte birleştirmek demektir. Hac ve umre tek ihramla yapıldığı için bu sözcükle anılmıştır. İhrama girerken hem hac hem de umre için niyet etmek gerekir. Mekke’de aynı temettu haccı yapanlar gibi önce umre yaparlar fakat farklı olarak ihramdan çıkmayıp hac gününü ihramlı bir şekilde beklerler. Vakti gelince hac görevini yerine getirmek için aynı ihram ile haccederler ve ihramdan çıkarlar. İhram yasakları bu hac çeşidinde diğer hac çeşitlerine göre daha fazladır. Bu sebeple en meşakkatli hac çeşididir. Hanefilere göre en faziletli olan hac budur. Bu haccı yapanlara da şükür kurbanı vaciptir.
