1924’te Atatürk’ün talimatıyla Aksaray’da kuruldu, 98 senedir işliyor 

1924’te Atatürk’ün talimatıyla Aksaray’da kuruldu, 98 senedir işliyor

Cumhuriyet’in ilk dönemlerinde, 1924 senesinde Mustafa Kemal Atatürk’ün talimatıyla Aksaray halkından toplanan para ile kurulan Azmi Milli Un Fabrikası, ilk günkü gibi işler halde. Türkiye Cumhuriyeti ile aynı yaşta olan (98) fabrikanın tüm ekipman ve makineleri çalışır halde duruyor. Un üretimine başlama özelliğine sahip şekilde bekleyen fabrika, ülkenin en zor yıllarında dahi aralıksız şekilde un üreterek hemen hemen tüm illere göndermesiyle biliniyor. 



Orijinal haliyle bekliyor 

İlk günkü içeriği bozulmadan, orijinal haliyle bekletilen fabrika, 1924’ten 1997’ye kadar aralıksız olarak çalıştı. Cumhuriyet tarihinin ilk hidroelektrik santraline sahip olan fabrika şu anda müze olarak hizmet veriyor. Büyük arşiv odasında 73 sene boyunca çalışan tüm personellerin özlük dosyaları bulunuyor. Genel müdür evraklarından yazışmalara kadar tüm belgelerin tutulduğu odada bulunan dönemin elektronik cihazları oldukça ilgi görüyor. 



“Her fabrika bir kaledir” 

Azmi Milli Sanayi ve Bilim Müzesi Müdürü Mustafa Fırat Gül, müze hakkında şu bilgileri veriyor: “Aksaray Azmi Milli Türk Anonim Şirketi, Ağustos 1924’te kurulmuş. 1926 senesinde hem un fabrikası hem de hidroelektrik santralini hizmete açan şirket, ismini milli mücadele dönemindeki Azmi Milli Cemiyeti’nden almış. Bu cemiyet, 1919 senesinde Ankara’da kurulmuştur ve farklı şehirlerde şubeleri açılmıştır. Şubesi olan şehirlerden biri de Aksaray’dır. Dönemin mutasarrıfı Abdullah Sabri Bey, bu cemiyetin başındadır. 1923 senesinde İzmir’de gerçekleştirilen iktisat kongresinde toplanan yöneticiler ve Gazi Mustafa Kemal Paşa, her şehirde bir üretim noktasının bulunması gerektiğini belirterek fabrika açmanın önemini açıklamış. Sonrasında da ‘Her fabrika bir kaledir’ sloganı kapsamında Aksaray halkı aralarında dönemin parasıyla 250 bin lira toplayarak bu fabrikayı kurdurmuş.” 



Aksaray halkının azmiyle kuruldu 
 

Gül: “Türk milleti nasıl ki düşmana karşı tek yumruk olarak galip çıktıysa savaştan sonra da tek yumruk olarak iktisadi kalkınma gerçekleştirdi. Bu fabrika, Aksaray halkının azmiyle kuruldu. Şehrimiz, ovaları ile hububat açısından oldukça önemli bir şehir. Bu yüzden de o dönemde un üretimine dikkat çekilmiş ve un fabrikası kurulmuştur. Şirketin ve fabrikanın çalışmasında en önemli yardımcı ise enerjiydi. Bu elektrik enerjisi de hidroelektrik santralinden karşılandı ve aynı zamanda bu santral da açıldı. Hala çalışan santral, şehre 10 kilometre uzaklıkta bulunuyor.” 



Cumhuriyetin ilk hidroelektrik santrali 

Gül: “Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk hidroelektrik santrali olan bu yapı ve un fabrikası kısmı 1924 senesinde kuruldu ve 1926 senesinde faaliyete geçti. Cumhuriyetin ilk döneminde kurulan pek çok fabrika günümüze ulaşmayı başaramazken bu fabrika şu anda hala çalışabilir vaziyette. İki yapı şu anda istenildiği takdirde 7/24 işleyebilecek kapasitededir. En son 1997 senesinde üretim yapan un fabrikası, son ürünlerini Ankara Büyükşehir Belediyesi Halk Ekmek Fabrikası, askeri birlikler ve Kızılay’a teslim etmiştir.”