İklim değişikliği tarımı etkiliyor: Hava şartlarına dayanıklı tritikale geliştirilecek

Birbirinden değişik bölgesel streslere dayanımı arpa ve buğdaya kıyasla daha iyi olan tritikalenin farklı ekolojilere uyumlu olabilecek yeni türlerinin tescil edilebilmesi büyük bir önemi içerisinde barındırıyor.

2007’den bu yana “devamlı projeler” kapsamında çalışılıyor

Edinilen bilgilere göre, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) tarafından uygulamaya alınan Ülkesel Tritikale Islah Çalışmaları Koordinasyon Projesi, 2007 yılından bu yana "devamlı projeler" çatısında destekleniyor.

Proje ile beraber tritikale incelemelerinde iş birliği ve koordinasyon oluşturularak Türkiye topraklarında tritikale geliştirme işlemlerinin eşgüdümü hedefleniyor.

5 enstitü beraber çalışıyor

Bu noktada Sakarya Mısır Araştırma Enstitüsü, Erzurum Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü (DATAE), Eskişehir Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü (GKTAE), Ankara Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü (TARM) ve Proje Koordinatörü Konya Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü (BDUTAEM) beraber çalışıyor.

Hastalığa, kurağa ve soğuğa dayanıklı bir şekilde üretilecek

Söz konusu projeyle ile beraber hastalıklara, soğuğa ve kuraklığa dayanıklı olacak yeni tritikale çeşitlerinin ve hattının geliştirilmesi adına melezleme faaliyetleri sağlanıyor.

Konya BDUTAE'de gerçekleştirilen melezleme faaliyetlerinin sonucunda toplanan F3 deneme setleri daha sonra proje ortakları enstitülere yollanıyor. Bunlara ek şekilde tritikale çevre verim deneme setleri de senede bir defa proje ortağı enstitülere gönderiliyor.

2023 senesi itibarıyla proje içerisinde bulunan her enstitünün bölge verim denemelerinden topladıkları 3-4 tane ileri düzey hattının bulunacağı, kış döneminde çok lokasyonlu ve 2 senelik şekilde oluşturulan Ortak Tritikale Bölge Verim Denemeleri (OTBVD) gerçekleştirilecek.

Proje çerçevesinde bölge verim denemelerinde bulunan genotiplerin soğuk mevsimlere dayanıklılık seviyeleri DATAE tarafından, herhangi bir kuraklık görülmesine karşı reaksiyonlarının takip edilmesi ise BDUTAEM Kuraklık Test Merkezince yağmur korunaklarında, deneme testlerinin ürün kalite açısından bakılması ise BDUTAEM kalite bölümünce test ediliyor.

Genotiplerin herhangi bir pas hastalığına yönelik reaksiyon testleri TARM Hastalık ve Zararlılara Dayanıklılık Birimince tarla ve sera şartlarında, tritikale deneme gereçleri hatlarının ploidi düzeyinde belirlenmesi işlemleri de Enstitünün Biyoteknoloji Biriminde sürdürülüyor.

Arpa ve buğdaya göre daha dayanıklı

Soğuğa ve kurağa dayanıklı, hastalıklara karşı dirençli, yüksek verimli ve kaliteli olan hatlar tespit edildikten sonra çeşitlere ayrılabilmesi adına tescile teklif ediliyor.

Kuraklığın şiddetinin fazlalaşmasının yanı sıra hatalı tarım çalışmaları ile toprak gün geçtikçe çoraklaşıyor. Yaşanan bu durum beraberinde farklı alanlarda üretilebilen ve bölgesel streslere dayanımı arpa ve buğdaya kıyasla daha basit olan tritikalenin birçok yerde yaygınlığı gün geçtikçe yükseliyor.

Yeni türlerle yemlik tüketimin haricinde, un biçiminde paçalda kullanıma sokulması ekim bölgelerinin giderek artmasına neden oluyor. Bu sebeple, mevcut tritikale faaliyetlerinin genişletilerek yaygınlaştırılması ile farklı ekolojilere uyumlu olacak yeni türlerinin tescil edilebilmesi adına büyük bir önem taşıyor.

Çavdar ve buğdayın bileşimi ile ortaya çıkan ve tek senelik bir yem bitkisi olan tritikale, yüksek genetik biçimlerinin içerisinde bulunduğu bitki kaba tahıl, saman ve yem olarak kullanılabiliyor.

Daha yüksek kalite, senede 2 defa ürün veriyor

Tritikale kaba yem şeklinde isimlendirilir. Yüksek kaliteye sahip olan bu üründen senede 2 defa mahsul alınır. Erozyonun etkisi altına giren toprakları koruma açısından da faydası bulunan bitki, uygun zamanlarda hasat edilerek silaj sağlandığında, süt verimini büyük bir derecede olumlu açıdan etkiliyor.

Arpa ve buğday üretimi adına uygun olmayan bölgelerde de yetiştirilebilen tritikale, çorak kurak, toprak derinliği az ve kışların sert geçtiği alanlarda buğdaya göre daha verimli olabilmektedir. Tritikale bitkisi adına araziye 60 lira destek ödemesi sağlanıyor.

Destekleme çerçevesinde bulunan tritikale yetiştiriciliği 2021 senesinde 468 bin 835 dekarlık bölgeye yapılarak 673 bin 112 ton ürün hasat edildi.

Tritikale üreticiliğinin fazla yapıldığı ilk 5 şehir Aydın, Burdur, Denizli, Muğla ve İzmir olarak sıralandı.