Yakın tarihte yerel seçimler

Türkiye’de 1950-1994 yılları arasında yapılan yerel seçimlerin sonuçlarını ve yürütülen kampanyaları sizler için derledik.

SİYASET 17.05.2019, 16:06
Yakın tarihte yerel seçimler

1950 yerel seçimleri

14 Mayıs 1950’de yapılan seçimlerle iktidar değişikliği yaşandı ve Demokrat Parti başa geçti. Belediye seçimlerine daha çok ilgi gösteren tarafın muhalefet olmasına rağmen, genel tahminlere göre iktidarın daha çok şansı vardı. Demokrat Parti üyeleri, tüm yerel yönetimi oluşturan birimlerin tek elde toplanması gerektiğini düşünüyorlardı, çünkü yönetimde boşlukların olmaması ve uyumun sağlanabilmesi için çaba gösteriyorlardı.

Muhtarlık seçimlerinde olduğu gibi belediye seçimlerinde de halkın katılımı pek yoğun değildi. Belediye başkanları halk tarafından doğrudan seçilmiyordu. Halkoyu ile seçilerek oluşturulan bir meclis, kendi içinden birisini belediye başkanı olarak seçiyordu.

Bu seçimlerde 600 belediyeden 560’ını Demokrat Parti aldı. Bu seçimlerde ilk kadın belediye başkanı, Mersin’den seçilen Demokrat Parti adayı Müfide İlhan oldu.

1955 yerel seçimleri

Demokrat Parti, bu seçimlerde il genel meclislerinin ve belediyelerin büyük bir çoğunluğunu elde ederek başarı gösterdi. Demokrat Parti seçimlerde birinci parti olarak çıksa da bağımsızlar ve diğer partilerde oldukça yüksek bir oy oranına sahip oldular.

Bazı yerlerde kazanan bağımsızlar, seçimden sonra Demokrat Parti’ye geçti. Seçimlerdeki oy kaybı nedeniyle birçok yerde Demokrat Parti’den istifalar da yaşandı.

1955 yerel seçimlerinde belediye başkanlığı seçimi ilk defa tek dereceli olarak yapıldı.

1963 yerel seçimleri

Bu seçimler, 17 Kasım 1963 tarihinde yapıldı. 27 Mayıs ihtilali ve 1961 Anayasası’nın kabulünden sonra gerçekleştirilen ilk yerel seçimdir. Bu seçimlere Adalet Partisi (AP), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKMP), Millet Partisi (MP), Türkiye İşçi Partisi (TİP) ve Yeni Türkiye Partisi (YTP) olmak üzere 6 siyasi parti katıldı. Bu partilerden AP, MP, TİP ve YTP, 1960’tan sonra kurulan siyasi partilerdir.

Demokrat Parti, 29 Eylül 1960’ta kapatılmıştı. Adalet Partisi, kapatılan bu siyasi partinin tabanını toparlamaya çalıştı ve belirli bir siyasal oluşumu kanalize etme çabasına girişti. Yani Adalet Partisi, Demokrat Parti’nin devamı niteliğindeydi. Adalet Partisi, 1961 yılında yapılan genel seçimlerden istediği sonucu elde edememişti. Yüzde 34,8’lik oy oranıyla seçimi CHP’nin ardından ikinci sırada tamamlamıştı. Bu nedenle 17 Kasım 1963 yerel seçimleri, Adalet Partisi için çok önemli bir fırsattı.

Bu seçimler AP, ‘sağın büyük partisi’ kimliğini kazandığını gösterdi. Bu seçimlerin sonunda il genel meclis üyeliklerinin, belediye meclis üyeliklerinin ve belediye başkanlıklarının yarısına yakınını AP aldı.  CHP ise yalnızca üçte birini kazanabildi. Seçim sonuçları adeta ülkenin siyasi güç dengesini bozdu ve yine iki partili sistemin hâkim olduğunu kanıtladı.

27 Mayıs döneminin sonunu temsil eden bu seçim, hükümetin değişimi ile noktalanan ilk yerel seçim olarak tarihe geçti.

1968 yerel seçimleri

1968 yerel seçimlerinin, 17 Eylül’de yapılması gerekiyordu ancak TİP ve CHP’den gelen tepkilere rağmen 2 Haziran 1968’e ertelendi.  Seçim kampanyalarına genellikle komünizm, irtica ve sağ-sol ayrımı gibi temalar hâkimdi. Seçimlere CHP, AP, MP,  CKMP, YTP, TİP, Birlik Partisi (BP) ve Güven Partisi (GP) olmak üzere 8 parti katıldı. Bu seçimlerde AP oy oranını yükseltirken, CHP ise büyük bir oy kaybı yaşadı.

1973 yerel seçimleri

Bu seçimler, 9 Aralık 1973’te yapıldı. CHP, aralarında İstanbul, Ankara ve İzmir bulunan 33 ilin belediye başkanlığını kazandı. AP ise 22 ilde belediye başkanlığını kazandı. 3 ilde Milli Selamet Partisi, bir ilde Demokrat Parti seçimleri kazanırken, 8 ilde ise bağımsız adaylar belediye başkanlığını kazandı.

1973 yerel seçimleri, 12 Mart muhtırasından sonra gerçekleştirilen ilk seçimdir. Seçimlere CHP, AĞ, MP, DP, MHP, Cumhuriyetçi Güven Partisi (CGP), Milli Selamet Partisi (MSP) ve Türkiye Birlik Partisi (TBP) olmak üzere 8 parti katıldı.

Bu seçimlerin bilinen en önemli özelliği, Adalet Partisi’nin birinciliği CHP’ye bırakmasıydı.

1973 yerel seçimlerinde Türkiye’nin ilk yerel seçim şarkıları ortaya çıktı. Bülent Ecevit, seçim kampanyası olarak ‘Hayat Bayram Olsa’ ve ‘Sev Kardeşim’ şarkılarını kullandı.

1977 yerel seçimleri

1977 yerel seçimlerine 10 siyasi parti ve bağımsızlar katıldı. Bu seçimler, Türk siyasi yaşamında görülen en düşük siyasi katılımlı seçimlerinden biri oldu. AP ve CHP bu seçimlere de egemen oldu. CHP yüzde 41 oy oranı ve 714 belediye başkanlığına sahip olarak, yüzde 37 oy oranı ve 619 belediye başkanlığına sahip olan AP’yi geride bıraktı.

CHP seçim kampanyası olarak Ünol Büyükgönenç’in ‘Yeni bir Türkiye’ şarkısını kullanırken, AP ise Öztürk Serengil’in ‘Milliyetçi Zühtü’ şarkısını kullandı.

1984 yerel seçimleri

Bu seçimlere, 6 siyasi parti ve bağımsızlar katıldı. Milletvekili seçimlerine katılmasına izin verilmeyen siyasi partilere, bu seçimlere katılma olanağı sağlandı. Bu nedenle 1984 yerel seçimleri, olağan siyasi yaşama dönüşün başlangıcı olarak görüldü. Sağ ve sol partiler, seçimlere bölünmüş olarak girdiler. 1980’den önce merkez sağ ve merkez solda birer tane büyük parti vardı. Bunlar, AP ve CHP’ydi.

Bu seçimlerde ise merkez sağ DYP, ANAP ve DYP olmak üzere üçe bölünürken, merkez sol ise SODEP ve HP olmak üzere ikiye bölündü. ANAP, yüzde 41 oy oranı ve 868 belediye başkanlığı ile seçimleri birinci sırada tamamladı.

İlk kez seçimlere katılan SODEP, yüzde 23 oy oranı ve 280 belediye başkanlığı ile ikinci sırada yer alırken, DYP ise yüzde 13 oy oranı ve 233 belediye başkanlığı ile üçüncü sırada yer aldı.

Sözleri Mehmet Erbulan’a ait olan ‘Arım Balım Peteğim’ şarkısı, Anavatan Partisi’nin lideri Turgut Özal için kullanıldı. Şarkının sözleri, ‘Arım balım peteğim, anavatan direğim, güveniyoruz sana’ şeklinde değiştirildi.

1989 yerel seçimleri

Bu seçimlere ANAP, DYP, SHP, RP, IDP, MÇP ve DSP olmak üzere 7 siyasi parti katıldı. Seçimleri SHP birinci sırada tamamladı. DYP ikinci sırada yer alırken, ANAP ise üçüncü sırada seçimleri tamamlayarak bir önceki yerel seçime göre oldukça büyük bir oy kaybı yaşadı.

ANAP, 1989 seçimleri için ‘Eli kolu bağlı bir belediye başkanı ister misiniz?’ sloganını kullandı. SHP lideri Erdal İnönü de ‘Limon gibi sıkılmaya hayır’ sloganı ile oy oranını yükseltti.

1994 yerel seçimleri

1994 yerel seçimlerine 13 siyasi parti ve bağımsızlar katıldı. Seçim kampanyalarına genellikle ulusal siyaset teması hâkimdi. Bu seçimlerde Çiller-Yılmaz çekişmesi vardı. ANAP’ın iktidardan uzaklaştığı 1994 yerel seçimlerinde, yerel seçimlere katılım oranının ilk defa milletvekili seçimlerine katılım oranının üzerine çıktığı görüldü. Hiçbir siyasi partini oy oranı yüzde 25’e ulaşamadı.

Solun başarısız olduğu seçimde radikal sağın yaygınlaştığı ve oy oranının yükseldiği görüldü. Özellikle Refah Partisi (RP)’nin büyük şehirlerde gösterdiği başarı dikkat çekti. DYP 886, ANAP 793, SHP 436 ve RP 329 belediye başkanlığı kazandı.

Refah Partisi, ‘Müjdeler olsun, refah geliyor, adil düzen geliyor, refah geliyor’ sözlerini slogan olarak kullandı.

Süleyman Demirel’in DYP’si ise 94 yerel seçimlerinde birinci parti olmayı başardı ve ‘Herkese 2 anahtar’ sloganını kullandı.

ANAP ise Yonca Evcimik’in Abone şarkısının sözlerini ‘ANAP’lıyız ANAP’lı, biz çok farklıyız çok farklı’ olarak değiştirdi.

Yorumlar (0)