İşte 10 soruda Cumhurbaşkanlığı seçimine dair merak edilen soruların yanıtları...

Cumhurbaşkanı Erdoğan, bugün beklenen seçim tarihini duyurdu. Erdoğan'ın seçimin yenilenmesi yönünde karar vermesinden dolayı vekiller ve Cumhurbaşkanı seçimleri birlikte gerçekleştirilecek. Seçim yenileme kararı sonrasında seçim sürecinin işlemesi ve seçim yasasında meydana gelebilecek değişikliklerin uygulanması gibi konular tartışmaya açıldı. Haberde sizler için seçim sürecine ilişkin merak edilenleri 10 soruda derledik.

1- Seçimin yenilenmesine yönelik karar nasıl alınıyor?

Anayasa'mızın 116. maddesinde Meclis, üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu ile seçimlerin yenilenmesine ilişkin karar alabiliyor. Cumhurbaşkanının da seçimlerin yenilenmesine yönelik karar alma hakkı bulunuyor. Bu yönde yenilenme kararı verilirse genel seçim ve Cumhurbaşkanı seçimi beraber yapılacak.

2- Seçimlerin yenilenmesi yönünde kararın alınması sonrasında kaç gün geçince seçim yapılır?

Cumhurbaşkanı Seçim Kanunu'nun 3'üncü maddesine göre, seçimlerin yenilenmesi konusunda karar verilmesi durumunda bu karar 2 gün içerisinde Resmi Gazete'de yayımlanacak ve 60. günü izleyen ilk pazar günü Cumhurbaşkanı ve milletvekili genel seçimi beraber gerçekleştirilecek.

3- Seçimlerin yenilenmesi yönünde karar olursa, mevcut Cumhurbaşkanının görevi devam eder mi?

Cumhurbaşkanı Seçim Kanunu'nun, "Seçim sistemi ve uygulanması"nı düzenleyen dördüncü maddenin 4. fıkrası "Cumhurbaşkanının görev süresinin dolması veya seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi veya seçimlerin tamamlanmaması hallerinde, yenisi göreve başlayıncaya dek Cumhurbaşkanının görevi devam eder." hükmünü içeriyor.

4- Seçim yasalarında gerçekleştirilen değişiklikler ne zaman uygulanır?

Anayasa'mızın 67. maddesinin son fıkrasında, "Seçim kanununda yapılmış olan değişiklikler, yürürlüğe alındığı tarih itibarıyla 1 sene içerisinde gerçekleştirilecek seçimlerde uygulanmaz." hükmünü içine alıyor.

Seçimlerde %10 şeklinde uygulanan ülke seçim barajını %7'ye düşüren, ittifakın aldığı oyların vekil hesabı ve dağılımını değiştiren Milletvekili Seçimi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 6 Nisan 2022 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanıp yürürlüğe alınmıştı. Buna göre seçim yasasında gerçekleştirilen son değişiklik 6 Nisan 2023 tarihinin ardından seçimlerde uygulanabilecek. Eğer oylamalara tek aday ile gidilirse, oylama referandum şeklinde gerçekleştirilecek. Geçerli oyların salt çoğunluğunu alan Cumhurbaşkanı adayı, Cumhurbaşkanı olacak.

5- Seçim yasasında değişikliğinin uygulanmasında geçen 1 senelik süre için "seçimin başlangıç tarihi" mi "oy verme günü" mü esas alınır?

Yüksek Seçim Kurulu (YSK), 4 Mart 2011 tarihli 40 sayılı kararıyla, 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun ile 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair 5980 Sayılı Kanun'un uygulanma süresini tartışmıştı. Kurul, seçimin 12 Haziran 2011 Pazar günü yapılmasına karar verildiğini, seçim yasasına dair değişikliklerinse 10 Nisan 2010 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanarak aynı gün yürürlüğe girdiğini kaydetmişti. Kurul, yasa değişikliğinin uygulanmasına ilişkin hesaplamada "oy verme tarihini" esas almıştı. YSK'nin bu kararı diğer seçimlerde de uygulanacak. Bu durumda, hesaplamada "oy verme günü" dikkate alınacak.

6- Seçim kararının alınması sonrasında Yüksek Seçim Kurulu'nda süreç nasıl işleyecek?

Seçim tarihine dair kararın alınması sonrasında Yüksek Seçim Kurulu, Cumhurbaşkanı ve 28. Dönem Milletvekili Seçimi için takvimi belirleyerek seçimin başlangıç tarihini paylaşacak. Yüksek Seçim Kurulu, iki seçim için tek bir takvim hazırlayacak. Seçimin iş ile işlemlerini gerçekleştirecek Yüksek Seçim Kurulu'nda seçime dair bütün süreçler bu takvim dikkate alınarak işleyecek.

7- Cumhurbaşkanı seçiminde ilk tur için çoğunluk sağlanmazsa, ikinci oylama ne zaman gerçekleştirilecek?

Eğer çoğunluk sağlanamazsa, oylamayı takip eden ikinci pazar gününde seçmenler bir defa daha sandık başına gidecek. Bu seçime ilk oylamada en fazla oy alan iki aday katılacak ve geçerli olan oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı olacak.

Eğer oylamalara tek adayla gidilirse, oylama referandum şeklinde gerçekleştirilecek. Geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilecek.

8- Seçimde siyasi partilerin baraj hesaplaması nasıl olacak?

Siyasi partilerin vekil çıkarabilmesi için tek başına ülke seçim barajını geçmesi veyahut bir ittifakın içerisinde olması ve bu ittifakın toplamdaki oyunun geçerli oylara göre belirlenmiş ülke barajını geçmesi gerekecek.

9- Yeni seçim yasasına göre, ittifakta bulunan kaç parti seçim barajını geçmiş sayılacak?

Seçim yasasında değişiklik gerçekleştiren 7393 sayılı Kanunun 2. maddesinde, ittifakta bulunan partilerin ayrı ayrı %8'yi geçmesi gerekmiyor. İttifakın almış olduğu toplamdaki oyun genel baraj olan yüzde 7'yi geçmesi durumunda ittifakın içinde bulunan bütün partiler barajı geçmiş sayılacak.

10- İttifakın içindeki partilerin vekil sayılarının hesaplaması nasıl yapılacak?

Oyların toplamı genel baraj geçilirse, ittifakı oluşturan siyasi partilerin vekil sayıları, ittifakın almış olduğu toplam vekil sayısının her partinin almış olduğu oy oranına göre dağıtılıp hesaplanacak.