Sivrisineklerden insanlara bulaşan 5 hastalık

Sivrisinekler gibi böcekler tarafından taşınan virüslere artropod kaynaklı virüsler veya arbovirüsler denir. Sıtma gibi, bu virüsler kan emdiği zaman dişi sivrisinek ısırması yoluyla yumurta gelişimine yardımcı olmak için omurgalı konakçılara bulaşır. Ancak arbovirüsler için tek omurgalı konak insan değildir. Sinekler kuşları, primatları ve tarım hayvanlarını ısırarak onlara bazı hastalıkları bulaştırabilir. Ancak bazı arbovirüsler özellikle insanlarda ciddi olumsuz sonuçlarla neden olabilirler. Afrika'daki toplulukları etkileyen en önemli beş arbovirüs, Chikungunya, Dang, Batı Nil, Sarı humma ve Zika virüsleridir. Ancak bu hastalıklar sadece Afrika'da yaşayan insanları etkilemiyor zira bir salgın çıkması durumunda bu hastalıklar global olarak herkesi etkileyebilir. Dünya nüfusunun yarısının bir arbovirüs tarafından enfekte olma riski altında olduğu tahmin ediliyor. Hepsi olmasa da bazı sivrisinek kaynaklı hastalıklar insanlar için ölümcül olabilir. Bu durum hem farmasötik hem de farmasötik olmayan önlemler kullanılarak bir sivrisinek tarafından ısırılmayı ve enfekte olmayı önlemek için her türlü çabanın gösterilmesinin ne kadar gerekli olduğunu gözler önüne seriyor.

Chikungunya

Chikungunya adı Tanzanya ve Mozambik'te kullanılan Kimakonde dilinden türetilmiştir ve çarpık olmak anlamına gelir. Chikungunya virüsünün semptomları arasında baş ağrısı, kızarıklık, yorgunluk, ateş ve kas ve eklem ağrısı bulunur. Genellikle bu belirtiler bir hafta içinde geçer. Bazen bir enfeksiyon, şiddetli ateşe ve aylarca veya yıllarca sürebilen, kambur, çarpık bir görünüme neden olan aşırı ağrılı eklemlere neden olabilir. Ne yazık ki, chikungunya virüsü için antiviral veya aşı tedavisi bulunmamaktadır. Chikungunya kaynaklı ölümler nadir gerçekleşir ve genellikle altta yatan diğer sağlık sorunlarıyla ilişkilidir. Chikungunya virüsü ilk olarak 1952'de Tanzanya'daki bir salgın sırasında tanımlandı ve Aedes aegypti ve Aedes albopictus sivrisinekleri tarafından bulaştığı anlaşıldı. Dünya genelinde şu ana kadar 100'den fazla ülke chikungunya virüsü vakaları bildirdi. Bu sivrisinek türlerinin evlerin ve kentsel alanların çevresinde bulunduğu her yerde salgın riski son derece yüksektir. Dişi Aedes sivrisinekleri gün doğumundan hemen sonra ve gün batımından sonra beslenme eğilimindedir. Bu sivrisinekler kuruyarak hayatta kalabilen yumurtalar bırakırlar. Bu durum vektör kontrolünü oldukça zorlaştırır. Mevcut kontrol stratejileri, bu sivrisineklerin üremeyi sevdiği su kaplarının sayısını azaltmaya, yetişkin sivrisineklere karşı böcek ilacı kullanımına ve sivrisinek ısırıklarını önlemek için kişisel korumaya odaklanmaktadır.

Dang humması

Dünya Sağlık Örgütü, dang virüsünü ilk on küresel sağlık tehdidinden biri olarak sınıflandırıyor. Zira dang virüsü en hızlı yayılan sivrisinek kaynaklı hastalıklardan biridir. Dünya nüfusunun en az yarısı enfeksiyon riski altındadır. Chikungunya virüsü gibi, dang virüsü de, Aedes aegypti ve Aedes albopictus sivrisinekleri tarafından yayılır. Her iki virüs de aynı kontrol müdahalelerini ve baş ağrısı, kızarıklık, ateş ve kas ve eklem ağrısı gibi spesifik olmayan semptomları paylaşır, bu nedenle sıklıkla yanlış teşhis edilirler. Çoğu insanda dang humması vakası asemptomatiktir veya iki ila yedi gün süren hafif semptomlarla kendini gösterir. Bazı kişilerde, dang virüsü ciddi hastalıklara neden olabilir ve semptomlar arasında kalıcı kusma, diş eti veya burun kanaması ve karaciğer büyümesi yer alabilir. Bu komplikasyonlar ölümcül olabileceğinden, tıbbi acil durum olarak ele alınmalıdır. Dang virüsü, hızlı bir teşhis testi veya bir PCR testi kullanılarak teşhis edilebilir. Ama bu virüs için de henüz bir tedavi mevcut değil. Virüsün etkisini azaltmak için bir aşı geliştirildi ve birkaç ülkede kullanım için onaylandı ancak şu anda Afrika'da yaygın olarak bulunmuyor.

Zika

Zika virüsü ilk olarak 1950'lerde tanımlandı. O günlerde büyük bir etkiye sahip olmasa da 2015 yılında Zika virüsü pandemisinin ardından 2016'da kamuoyunu endişelendiren bir patojen haline geldi. Virüs, Aedes aegypti ve Aedes albopictus sivrisinekleri tarafından bulaşır ve genellikle insanlarda öldürücü değildir. Zika virüsü ile enfekte olan çoğu kişi herhangi bir belirti göstermez. Virüsü kalanların birkaçı ateş, döküntü, baş ağrısı, kas ve eklem ağrıları ve konjonktivit gibi spesifik olmayan semptomlar gösterdi. Bu semptomlar genel olarak iki ila yedi gün sürebilir. Hamileyken Zika virüsü bulaşmış kişiler ölü doğum, düşük, nörolojik bozukluklar veya mikrosefali de dahil olmak üzere doğum kusurları olan çocukları doğurma riski altındadır. Zika virüsünü teşhis etmek için PCR testi kullanılabilir, ancak bu hastalığın da herhangi bir tedavisi mevcut değil.

Sarı humma

Aedes aegypti ve Aedes albopictus sivrisinekleri de sarı hummanın bulaşmasından sorumludur. Virüs karaciğer fonksiyonunun bozulması nedeniyle gözlerin ve cildin sararması nedeniyle sarılığa neden olduğu için bu şekilde adlandırılmıştır. Hafif vakalardaki semptomlar ateş, baş ağrısı, titreme, sırt ağrısı, yorgunluk, sarılık, kusma ve ağız, burun, göz veya mideden kanama şekilde kendini gösterebilir. Bunlar genellikle beş gün içinde yok olur. Şiddetli semptomlar geliştiren az sayıdaki hastanın yaklaşık %50'si enfekte olduktan 10 gün sonra ölebilir. Sarı humma, PCR veya enzime bağlı immünosorbent testi (ELISA) ile teşhis edilebilir. Sarı humma için bir tedavi olmamasına rağmen, çok etkili bir aşı mevcuttur. Uygulanan tek bir aşı dozu ömür boyu bağışıklık sağlar, bu nedenle sarıhumma için endemik bölgelerde yaşayan veya bu bölgelere seyahat eden tüm bireyler aşı yapmalıdır.

Batı Nil virüsü

Batı Nil virüsü ilk olarak Uganda'nın Batı Nil bölgesindeki bir kadında tespit edildi. Batı Nil virüsü önceki virüslerden farklı olarak Culex cinsine ait sivrisinekler tarafından bulaşır. Virüsün doğal omurgalı konakçıları insanlar değil yabani kuşlardır. Ancak virüs, enfekte bir sivrisinek ısırığı yoluyla insanlar da dahil olmak üzere bir dizi farklı hayvana bulaşabilir. Batı Nil virüsü bulaşan kişilerin yaklaşık %80'i herhangi bir belirti göstermez. Semptomatik hale gelenlerde baş ağrısı, ateş, yorgunluk, vücut ağrıları, mide bulantısı, kusma ve bazen de kızarıklık gibi hafif, spesifik olmayan semptomlar görülür. Ancak semptomatik hastaların küçük bir kısmında ciddi hastalıklar gelişebilir. Çoğu zaman nörolojik bozukluklarla ilişkili olan rahatsızlıklar aşırı durumlarda ölümcül olabilir. Batı Nil virüsü enfeksiyonu, nörolojik bozukluk için yalnızca destekleyici tedavi ile PCR veya ELISA ile teşhis edilebilir. 50 yaşından büyük veya bağışıklığı baskılanmış kişilerin ciddi enfeksiyon riski altında olduğu öne sürülüyor. Culex vektörlerinin yayılmasını kontrol etmek için kimyasal ve biyolojik müdahalelerle birlikte su yönetimini içeren entegre bir yaklaşıma ihtiyaç vardır. Zira sulak alanlar ve durgun sular sineklerin çoğalması ve yayılması için oldukça elverişli bir ortam oluşturur.