Tarihin kara lekesi: Kristal Gece

Adolf Hitler, Ocak 1933’te Almanya başbakanı olduktan kısa bir süre sonra Alman Yahudilerini izole eden ve onları zulme maruz bırakan politikalar oluşturmaya başladı. Aşırı Alman milliyetçiliği ve anti-Semitizmi savunan Hitler’in Nazi Partisi, tüm Yahudi işletmelerinin boykot edilmesini ve tüm Yahudilerin kamu hizmeti görevlerinden alınmalarını emretti.

1933 yılının Mayıs ayında, Yahudi ve diğer ‘Alman olmayan’ yazarların yazıları, Berlin Opera Binası’ndaki bir törende yakıldı. İki yıl içinde, Alman şirketleri artık Yahudilere hizmet etmediklerini duyurdular. Eylül 1935’te kabul edilen Nürnberg Yasaları’na göre, yalnızca Aryanlar tam Alman vatandaşı olabilecekti. Ayrıca, Aryanlar ve Yahudilerin evlenmeleri ya da evlilik dışı ilişki kurmaları yasa dışı hale geldi.

Bu politikaların baskıcı niteliğine rağmen, 1938 yılının büyük çoğunluğunda Yahudilere yönelik taciz temel olarak şiddet içermiyordu. Ancak 9 Kasım gecesi, bu durum çarpıcı bir şekilde değişti.

1938 sonbaharında, birkaç yıldır Fransa’da yaşayan ve Polonyalı bir Yahudi olan Herschel Grynszpan, Nazilerin ailesini Almanya’nın Hanover kentinden Polonya’ya sürgün ettiğini öğrendi. Herschel orada doğmuştu ve ailesi de yıllardır orada yaşıyordu.

Misilleme olarak, 7 Kasım 1938’de bu tedirgin genç, Paris’te Alman bir diplomat olan Ernst vom Rath’ı vurdu. Rath, ağır yaralandığı için iki gün sonra hayatını kaybetti. Nazi Almanyası’nın Halkı Aydınlatma ve Propaganda Bakanı Joseph Goebbels, Hitler’in destekçileri arasında anti-Semitik bir coşkunluk yaratmak için bu suikastı hemen değerlendirdi ve Kristal Gece bunun bir sonucu olarak ortaya çıktı.

Nazi çeteleri, 9 Kasım’ın geç saatlerinde başlayarak ve ertesi gün de devam ederek Almanya’daki yüzlerce sinagogu kasıtlı olarak yaktı. Binlerce Yahudi evi, okulu, işletmesi, hastanesi ve mezarlığına zarar verdi. Olaylar sırasında yaklaşık 100 Yahudi öldürüldü.

Nazi yetkilileri, ortalık iyice kızışırken ve binalar yanarken, Alman polis memurlarına ve itfaiyecilere hiçbir şey yapmamalarını emretti. İtfaiyecilerin sadece Aryanlara ait mülklere zarar verebilecek alevleri söndürmelerine izin verildi.

Kristal Gece’nin hemen ardından, Yahudi halkının sokakları yakılmış binalardan düşen cam parçalarıyla doluydu. Bu sebeple, olayların yaşandığı geceye ‘Kristal Gece’ adı verildi.

ABD Holokost Anıt Müzesi’ne göre, Naziler Alman-Yahudi cemaatini zarardan sorumlu tuttu ve 400 milyon dolarlık toplu para cezası verdi. Ayrıca, 30 binden fazla Yahudi tutuklandı ve Almanya’daki Dachau, Buchenwald ve Sachsenhausen toplama kamplarına gönderildi. Bu toplama kampları, özellikle Yahudiler, siyasi mahkûmlar ve Nazi devletinin diğer düşmanlarını bir arada tutmak için oluşturulmuştu.

Bunu biliyor musunuz?

Kristal Gece’den kısa bir süre önce ABD’li havacı Charles Lindbergh, Almanya’yı ziyaret etti ve Alman Hava Kuvvetleri Komutanı Hermann Göring tarafından madalya verildi. Kristal Gece yaşandıktan sonra, Lindbergh madalyayı geri vermeyi reddetti. Ayrıca kendisinin anti-Semitik yorumları da itibarını oldukça zedeledi.

ABD’nin Kristal Gece’ye tepkisi

15 Kasım 1938’de ABD Başkanı Frankin D. Roosevelt, Kristal Gece’ye bir tepki olarak anti-Semitizmi ve Almanya’daki şiddeti sert bir şekilde kınadı. Nazi şiddeti Roosevelt tarafından kınansa da ABD, Alman Yahudilerinin güvenli bir yerleşim arayışını engelleyen göç kısıtlamalarını hafifletmeyi reddetti. Bunun bir nedeni, Nazi casuslarının ABD’de yasal olarak yerleşmeye teşvik edilme ihtimalinin kaygısıydı.

Daha kesin bir neden ise, ABD Dışişleri Bakanlığı’nda bazı üst düzey yetkililerin sahip olduğu Yahudi aleyhtarı görüşlerdi. Bu yetkililerden birisi de, göçle ilgili politikaların yürütülmesinden sorumlu olan Breckinridge Long idi. Long, Avrupalı Yahudilere vize verilmesi konusunda engelleyici bir rol üstlendi. ABD, Pearl Harbor’a Japon saldırısının gerçekleşmesinden sonra İkinci Dünya Savaşı’na girdiği zaman bile bu politikayı sürdürdü.

Koşullar daha da kötüleşti 

Kristal Gece, Yahudilere Naziler tarafından daha şiddetli ve baskıcı bir şekilde muamele edilmesi konusunda bir dönüm noktası oldu. 1938’in sonuna doğru gelindiğinde, Yahudiler Almanya’daki okullarda ve çoğu halka açık yerlerde bulunmaları yasaklanmıştı ve koşullar giderek daha da kötüleşmeye başlamıştı.

İkinci Dünya Savaşı sırasında, Hitler ve Naziler ‘Yahudi sorunu’nu çözüme kavuşturmak için ‘Nihai Çözüm’ olarak adlandırdıkları şeyi uygulamaya başladılar ve 6 milyon Avrupalı Yahudi’nin sistematik bir şekilde katliamını gerçekleştirdiler. Buna katliamlara ‘Holokost’ adı verildi.

Alman diplomata silahlı saldırı gerçekleştirmesi, Naziler tarafından Kristal Gece’yi gerçekleştirmek için bir bahane olarak kullanılan Herschel Grynszpan’in kaderi adeta bir sır olarak kaldı. Bilinen tek şey, Paris hapishanesine kapatılması ve daha sonra Almanya’ya transfer edilmesidir.

Bazı kaynaklara göre, Grynszpan en sonunda Naziler tarafından idam edildi. Diğer kaynaklar ise onun hayatta kaldığını, Paris’e yeniden yerleştiğini, burada evlendiğini ve yeni bir isim aldığını iddia ediyor.