Eriyen bayraklar ve İran riyali

Uluslararası Af Örgütü, "güvenilir" dediği raporlara dayandırdığı iddiasıyla İran'da benzin zammı protestoları kapsamında en az 106 kişinin öldüğünü duyurdu.

Pazar günü başlayan eylemler için kesin rakamları açıklamayan İran hükûmeti ise rapora yanıt vermedi.

Uluslararası Af Örgütü, gerçek ölü sayısının çok daha yüksek olabileceğine inanıyor ve Af Örgütü'ne göre bazı raporlar protestocuların 200 kadarının öldürüldüğünü gösteriyor.

"Bu bir güvenlik meselesi"

İran dinî lideri Ayetullah Ali Hamaney, Salı günü yaptığı açıklamada, protestolara aslında akaryakıt fiyatlarının neden olmadığını ve halkın gerçekleştirmediği bir güvenlik meselesi olduğunu söyledi. Hamaney, protestoları düzenleyenlerin esasında İran halkından olmadığını ve bunun "dış mihrakların oyunu" olduğunu belirtti.

Resmi internet sitesinden aktarılan sözlerinde Hamaney, "Tüm dost ve düşmanlarımız, askerî, siyasî ve güvenlik alanlarında verdiğimiz savaşta düşmanı defettiğimizi bilmeliler. Son eylem güvenlik sorunları ile alakalı ve bizim insanlarımızdan kaynaklanmıyor. Biz çeşitli alanlarda düşmanı püskürttük ve Allah'ın yardımıyla verdiğimiz ekonomik savaşta da kesinlikle içimizde düşmanı defedeceğiz." şeklinde konuştu. Ekonomi konusunun kritik olduğunu söyleyen ve nasihatler veren Hamaney, "Ekonomik kalkınma ile üretim öncülük ve liderlik gerektirir. Bu alandaki öncüler üreticilerdir. Bir savaş var. Ekonomik faaliyetlere katılanlar, dünyada tüm ülkelerin ekonomik konularda savaş içinde olduklarını görüyorlar. Mevcut ABD başkanının döneminde, savaş Çin ve Güney Kore'ye karşı daha belirgin ancak diğer başkanlıklarda da bu savaş hep var oldu. Bu savaş, bize karşı gerçekleşen ekonomik savaş gibi acımasız. İntikam almak için yaptırım uyguluyorlar. Bu yaptırımlar son zamanlarda daha şiddetli hâle geldi ve gelmeye de devam edecek. Bir ya da iki yıl içinde sona ereceğini ummamız boşuna. Yaptırım uygulamayı uzun süre boyunca sürdürecekler." ifadelerini kullandı.

İnternete sadece yüzde 5 erişebiliyor

Cuma günü başlayan ve İran'daki en az 100 şehir ve kasabaya hızla yayılan protestolarda kaç kişinin tutuklandığı, yaralandığı veya öldürüldüğü henüz belli değil. Yetkililer, Cumartesi günü 80 milyon nüfusluk ülkede internet erişimini büyük ölçüde kesti. İnternet erişim kısıtlamalarını gözlemleyen NetBlocks verilerine göre internet kesintisi üç günü aştı ve ülke çapında kullanıcıların en fazla yüzde 5'i internete erişebiliyor.

NetBlocks Araştırma Direktörü Işık Mater, internete erişim sağlayamayan insanların güvenlik ve iyiliklerinin doğrudan tehdit altında olduğunu söylüyor. Işık Mater, İran'daki internet kesintileri kapsamında, "Bize her gün en az 3-4 tane e-mail ve yığınla mesaj geliyor. Genelde yurtdışında yaşayıp, İran'da ailesi olanlar gönderiyor bu mesajları. Herkes durumdan çok endişeli. İnternet kesik olduğu için sevdikleri insanlardan, ailelerinden haber alamıyorlar. İnternet olmadığı için, bir İran vatandaşı öldürülse bile duyulmayacak, bilinmeyecek. Şeffaflık yok. O yüzden internet kesintisi otoritelere rahat davranma olasılığı veriyor. Protestolarda resmi olarak kaç kisi öldü bilmiyoruz mesela. En az 12 deniyor ama bu sayı doğru mu, değil mi kanıtlamak zor." şeklinde konuşuyor.

Protesto gösterilerinin yanı sıra propaganda gösterileri de yapılıyor

Gösteriler ise hâlen tüm şiddetiyle devam ediyor. Yetkililer, şiddet gösterilerinin ne kadar hasara yol açtığı konusunda herhangi bir bilgi vermiyorlar. Bunun yanı sıra İran devlet medyasında, başkent Tahran'ın banliyölerindeki bir camide yanmış Kuranlar ve hükûmet yanlısı mitinglerin videosunun gösterildiği öne sürülüyor.

İran'daki muhafazakarlar da Hamaney'in arkasında durarak protestoları Batı'nın düzenlediğini iddia ediyor. Muhafazakarların ayrıca protestocuları idamla tehdit ettiği söylentiler arasında. Gösterilerin ülkedeki ekonomik durumu düzeltmeyeceğini, aksine, daha da zarar verdiğini söyleyen muhafazakarların sokaktaki çatışmalara katıldığı ve Birleşmiş Milletler'in de bu konuda ölü sayısının yüzlerce olmasından korktuğu ifade ediliyor.

Eriyen İran riyali

Yükselen benzin fiyatları, ABD Başkanı Donald Trump'ın 2015 nükleer anlaşmasından tek taraflı olarak çekilmesinin ve yaptırımların yeniden uygulanmasının ardından para birimi çöküşünden muzdarip olan İranlıların karşısına bir başka yük olarak çıkıyor.

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ise yakıt fiyat artışının düşük gelirli aileler için sübvansiyonları finanse etmek için kullanılacağı sözünü verdi. Ancak bu karar İranlılar arasında büyük öfkeye sebep oldu. Düşük gelirli vatandaşlara yardım sözü veren Ruhani'ye diğer İranlılar da karşı çıkarak hâlihazırda zor şartlarda hayatlarını devam ettirdiklerini söylüyor. Mart 2019'da İran'daki aylık asgari ücret yüzde 36.5 arttırılarak 1.566 riyale (120 dolar) yükseltildi.

Fakat bu meblağın da açlık sınırının 166 dolar olduğu İran'da temel giderleri karşılamada yetersiz kalıyor. Hem ABD doları karşısında eriyen İran riyalinden hem de inanılmaz derecede yükselen enflasyon oranlarından dolayı geçen sene 220 dolar bandında olan asgari ücretin bu sene 520-530 dolar seviyelerinde olması gerektiği konuşuluyor.

Habernediyor.com / Turgut Başer