Dünya Tuvalet Günü ve Hindistan

Hint kırsalındaki tenha yerleşim bölgeleri ve hatta birçok yerel havaalanındaki geniş araziler tuvalet ihtiyacını karşılamak için kullanılıyor. Bu çerçevede, her tenha ya da çok kalabalık olmayan köşede oturarak ihtiyacını gören insanlarla karşılaşılabiliyor. 2014 yılındaki yaklaşık rakamlarla Hindistan 1 milyarlık nüfusunun 600 milyon civarı açık alanda tuvalet ihtiyacını karşılayan insanlarla dolu. Bu sağlık açısından son derece tehlikeli bir durum.

Çünkü UNICEF verilerine göre bir gram dışkı yaklaşık 10 milyon virüs, 1 milyon bakteri ve bin parazit kist ve 100 parazit yumurtası içeriyor. İnsanlar kendilerini temizlemek ve tuvaletlerini yapmak için genellikle su kaynakları yakınında rahatladıklarından ve dışkılar sinekler gibi taşıyıcıları çektiğinden hastalıklar hızla yayılıyor ve bundan en çok etkilenen çocuklar oluyor. Açık defekasyonun uygulandığı durumlarda, her yıl beş yaşın altındaki 1.5 milyon çocuk ölüyor. 

BM Kalkınma Hedefleri arasında

Evlerinde tuvalet bulunmayan ve dışarıda tuvalet ihtiyacını karşılayan kadınlar ise daha farklı risklerle yüzleşmek zorunda kalıyor. Genellikle şafak vakti dışarıya çıkamayan kadınlar, tek başlarına dışarıya çıktıklarında da utanç, saldırı gibi faktörlerle baş etmek durumunda kalıyor.

Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri

Bu gibi problemler göz önüne alındığında 2015 yılında dünya liderleri tarafından kabul edilen Birleşmiş Milletlerin (BM) “Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri” (SDGs) 2030 yılına kadar, herkes için yeterli ve adil sanitasyon ile hijyen erişimi sağlama, açık defekasyonu sonlandırarak kadınların, kızların ve savunmasız durumda olanların ihtiyaçlarına özel dikkat gösterme gibi hususları ön plana çıkarıyor. BM, ara bir hedef olarak açık dışkılamayı 2025 yılında sona erdirmeyi planlıyor.

19 Kasım Dünya Tuvalet Günü

İyileştirilmiş sanitasyon kampanyasının bir parçası olarak 19 Kasım BM tarafından, 2013'ten beri resmi Dünya Tuvalet Günü olarak belirlendi. Bu, 2001 yılında Singapurlu iş adamı Jack Sim tarafından kurulan ve dünya çapında tuvalet ve sanitasyon koşullarını iyileştirme amacında olan World Toilet Organisation isimli STK'ya da bir anlamda destek olan bir hamleydi.

Teorik olarak tuvalet ve hijyen koşullarını iyileştirme daha ulaşılabilir hedeflerden biri gibi gözüküyor. Dünya Bankası, yapmış olduğu çalışmada su ve sanitasyon masraflarının yılda yüzde 69'u sanitasyon olmak üzere 114 milyar dolar tutacağını tahmin ediyor. Bu meblağ, Dünya Bankası'nın araştırmasına konu edindiği 140 ülkenin gayrisafi millî hasılasının sadece yüzde 0.39'una denk geliyor. Bununla birlikte, bu miktar Dünya Bankası'nın şu anda küresel olarak harcadığı meblağdan 0.27 puan daha fazla olarak göze çarpıyor. Dünya Bankası'nın tüm bu ihtiyaçları karşılaması için kaynaklarını yeniden tesis etmesi gerekiyor.

Umutlar yeşeriyor

Ancak Dünya Bankası'nın su çalışmasında görevli ekonomistlerden Richard Damania, Maliye bakanlarının küresel toplantılarında sanitasyonun tartışılması gerektiğine dair artan bir grafik olduğunu söylüyor. Bir düşünce kuruluşu olan Kopenhag Konsensüs Merkezi tarafından yapılan bir maliyet-fayda analizinde ise açık dışkılamayı sona erdirmek için harcanan her doların altı dolar değerinde fayda sağladığı hesaplandı. Çerçeveye sadece evde sanitasyon olarak bakıldığında sağlanan faydanın maliyetin üç katı olduğu göze çarpıyor.

Fakat Hindistan...

Hindistan ise açık dışkılamayı sona erdirmenin faydaları hakkındaki tüm fikir birliğine rağmen bunu başarmanın ne kadar zor olduğunu gösteriyor. Tuvalet konusunda başarıya ulaşmak için hem ciddi oranda bir yatırım hem uyumlu bir siyasi liderlik hem de tutum ve davranışlarda radikal bir değişim gerekiyor.

Modi, Hindistan'ı "açık defekasyonsuz" ilân ediyor 

Ancak bu Dünya Tuvalet Günü'nde kutlamaya değer çok şey var gibi görünüyor. Hindistan 2 Ekim'de kendini yüzde 99 oranında "açık defekasyonsuz" ilân etti. Bu ilân, Hindistan'ın hem özgürlük mücadelesinin hem de sanitasyonun politik bağımsızlıktan daha önemli olduğunu söyleyen ve daha iyi sanitasyona sahip olmak için savaşan kahramanı Mahatma Gandi'nin doğumunun 150. yıldönümüne denk geldi. 

Hijyen mücadelesi ise 2014 yılında göreve başlayan popülist Hindistan Başbakanı Narendra Modi önderliğinde başladı. Modi, açık dışkılamayı sona erdirmek için swachh Bharat (temiz Hindistan) olarak bilinen bir kampanya başlattı. Eylül ayı içerisinde de kampanyanın başarısından dolayı Gates Vakfı Modi'ye ödül verileceğini açıklamıştı.

Temiz Hindistan takvimi

Temiz Hindistan kampanyasının başarısı önceden belirlenmişti. Hindistan hükûmeti tarafından swachh Bharat kampanyası için uzun zaman önce bastırılan 2019 yılı takvimlerinde, Ekim ayı açık defekasyonun sona erdiği bir ay olarak işaretlenmişti. Elbette bu pratikte pek mümkün gözükmüyor ve kimse de Hindistan'da açık dışkılamanın tamamen sona erdiğine ciddi olarak inanmıyor.

Açık alanda defekasyon sürüyor

Bu politika gerginliklere yol açıyor

Nitekim, Eylül ayı içerisinde Hindistan'ın merkezî eyaletlerinden biri olan Madya Pradeş'te en düşük kast sistemine mensup 2'si çocuk olmak üzere 3 Dalit tuvaletlerini dışarıya yaptıkları gerekçesiyle öldürülmüştü. Bu gelişme üzerine de hükûmet açık defekasyon hakkındaki iddialarını yumuşattı. Modi, şimdi Ekim ayının bir kilometre taşı olduğunu söyleyerek Hindistan'daki 599 bin köy, 699 ilçe ve 35 eyaletin kendilerinin açık dışkılamaya son verdiklerine dair sözlerinden dolayı övünüyor.

Alışkanlıklardan vazgeçilemiyor

Hindistan'da evlerde tuvaletler olsa bile insanlar çoğu zaman dışarıya çıkmayı yeğliyor. Bu bağlamda yıllardır STK'lar ve Hint hükûmeti her eve bir tuvalet sloganıyla tuvaletler inşa etmek için çalışsa da bazılarına göre evde bir tuvalet olması fikri iğrenç görünüyor. Hint yazar Suketu Mehta'nın kaleme aldığı 2005 yılında yayınlanan ve birdenbire büyüyen Mumbai şehrindeki hayatı anlatan bir kitap olan "Maximum City"de yer verdiği gibi Mumbai'de yaşayan çoğu insan kırsala döndüğünde şehir hayatında açık alanda yapamadığı tuvaletini çimenler üzerinde yapmaktan büyük keyif aldığını ifade ediyor.

Modi kilit rol oynuyor

Ancak Hindistan hükûmetinin çabalarını tamamen reddetmek tamamen haksızlık olur. Sivil toplum kuruluşları büyük ilerlemeler kaydedildiğini kabul ediyor. Başbakan Modi, beş yıl içinde 600 milyon insan için 110 milyon tuvalet inşa etti. Ayrıca, 2014 yılındaki Delhi’deki Red Fort’taki ilk Ulusal Gün konuşmasında konunun öneminden bahsederek, tutumların değişmesine yardımcı olmuş olabilir.

Basit tuvaletler

Ancak tuvalet inşa etmek ve insanları onları kullanmaya ikna etmek sadece ilk adım. Hindistan'da, hükûmetin kırsal kesimde sübvanse ettiği tuvaletler çoğunlukla dışkı çamurunu zamanla zararsız kompost hâline getiren basit “sızıntı çukuru” modelleri. Ancak swachh Bharat kampanyasının tuvaletleri siyah-beyaz televizyon olarak görülmeli. Tuvaletlerin zamanla geliştirileceği iddia edilse de evlerdeki kullanılabilir şebeke suyu probleminden de söz edilmesi gerekiyor. Bu da sanitasyon konusunda bir diğer problem olarak göze çarpıyor. Yine de sanitasyon konusunda atılmış adımlar büyük önem arz ediyor.

Habernediyor.com / Turgut Başer