Çağımızın yeni belası: "Sosyal Linç"

Linç etmek; Türk Dil Kurumu'nun (TDK) tanımına göre, yargılamadan öldürmek veya cezalandırmak anlamına gelir. Peki, yargılamadan öldürmeye ya da cezalandırmaya neden linç etmek deriz?

Linç Etmenin Ortaya Çıkışı ve Tarihsel Süreci

Linç etmek, 1780'de Amerikan Devrimi sırasında Virginia'da İngiliz yanlısı olanlara yargılama yapmadan genelde ölüm cezası veren çiftçi ve mahkeme başkanı Charles Lynch'in soyadından gelmiştir ve bu dönemde Charles Lynch'in yaptığı bu tarz yargılamalara "Lynch Yasası" denmiştir.

19. yüzyıla ise; linç etme kavramı, herhangi bir otoriteye sahip olmayan beyaz çetelerin siyahi insanları bazı suçlardan sorumlu tutup öldürmesi halini almıştır. Bu şekilde gerçekleşen ilk linçlerden biri, 1835'te St. Louis'de meydana geldi. Bir Şerif yardımcısı öldürmekle suçlanan bir siyahi ağaca zincirlenip kalabalığın önünde diri diri yakıldı. 19. yüzyılın sonunda Amerika Birleşik Devletleri'nin güneyinde, linç etmek çoğunlukla "avam idaresi" ve "asılarak halka açık infaz" olarak tanımlanmaya başlandı.

20. yüzyılda, linç etmek daha az yaygındı fakat hala devam ediyordu. Michael Donald isimli siyahinin 1981 yılında Alabama'da beyaz ırkın üstünlüğünü savunan ve siyahi insanlara karşı şiddet eylemleri gerçekleştiren Klu Klux Klan (KKK) tarafından öldürülmesi, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki son geleneksel linçlerden biri olarak kabul edilir.

21. yüzyıla geldiğimizde, kimi zaman siyahi Amerikanların gerekçesine bakılmaksızın beyazlar tarafından öldürülmesinin linç etme olarak tanımlandığını görüyoruz.

2018 yılında, Amerika Birleşik Devletleri, linç kurbanlarına yönelik bir yasa çıkarttı ve linç etme eylemini federal bir suç olarak tanımladı.

Günümüzde linç etmek; halk arasında bir topluluğun, kendilerine göre suçlu gördükleri birini ya da bir suçluyu yumruk, taş, sopa gibi araçlarla döverek öldürme anlamına gelir. Fakat öldürmek, linç etmenin en uç noktasıdır ve ölüm olayı gerçekleşmiyorsa "linç girişimi" tanımı kullanır. Aslında, linç girişimi de lince maruz kalan kişinin yaşadığı sosyal ve insanî durum bakımından da bir linç olarak tanımlanabilir.

Linç Etmenin Yeni Formu: "Sosyal Linç"

Gelişen teknoloji ve iletişim araçları nedeniyle günümüzde insanlar, kendilerini internet aracılığı ile sosyal medya üzerinden daha fazla ve rahat ifade etmeye başladı. İnsanların, kendilerini ifade etme şeklinin yaygınlaşması ve kolaylaşması olumlu bir gelişme iken maalesef sosyal medyada linç kültürü giderek yaygınlaşmaktadır. Bazı insanların sosyal medyada dilediği gibi kendilerini ifade etmelerinin de önünde bir engel olmaya başlayan linç edilme korkusu, yığınların giderek toplumun genel görüşlerine ve düşünüşlerine "aykırı" olanlara belli fikirleri ve görüşleri dikte etmenin bir aracı haline geldi. Bunda normal yaşantısında sosyal olarak içe dönük ve kendini ifade etmekten çekinenlerin, sosyal medyada tek bir tık ile rahatça diledikleri kişiye karşı bir şeyler söyleyebilmesinin de etkisi bulunuyor. 

Toplumların giderek kutuplaşması ve ayrışması sonucunda, sosyal medyada yaşanan linçler daha da yaygın hâle geliyor. Ayrıca yöneticilerin ve siyasetçilerin, popülist söylemlere sığınarak insanları "biz ve öteki" olarak ayırması da toplumları giderek bölüyor. "Öteki" olarak etiketlenen kişilerin sosyal medyada yaptığı paylaşımlar, kendini "biz" olarak tanımlayan kişiler tarafından her gün lince maruz kalıyor. Sosyal medyada yaşanan bu tarz linçler, fiziksel linç gibi insanların hayatını kaybetmesine neden olmasa bile lince uğrayan kişilerin sosyal ve iş yaşantısını etkiliyor. Hatta bazen sosyal medyada başlatılan linç girişimleri, gerçek hayatta fiziksel olarak lince dönüşebiliyor. Bu sebepten ötürü, sosyal medyanın insanlara kazandırdığı kendini her konuda rahatça ifade etme ve düşünceleri birçok insana aktarma özelliği sosyal medyada yaşanan linçlerden sonra giderek azalmaya başladı. 

Sosyal linç kavramının giderek yaygınlaşması ile birlikte özellikle sosyal medyada kendine önemli yer edinmiş insanlar ve şirketler, toplumu ilgilendiren herhangi bir konuda sağduyulu hareket etmeye çalışıp paylaşımlarını buna göre yapıyorlar. Fakat, bazen bir konuda hakkında bir paylaşımda bulunmamak bile sosyal linç için yeterli bir sebep olabiliyor. Gerçek yaşantıda ağzınızı bile açmadığınız bir zamanda lince uğradığınızı düşünürseniz, sosyal lincin korkutucu boyutunu daha iyi fark edebilirsiniz.

Bunların dışında, sosyal medyada yer alan sahte ve kaynağı olmayan haberler de sosyal linç kültürünü tetikliyor. Söz konusu haberleri teyit etmeyen kullanıcılar, kolaylıkla sosyal lincin bir aktörü olabiliyor. Bu sebepten ötürü; kaynağı güvenilir olmayan haberlerin ve iddiaların, sosyal medyada linç kampanyasına dönüşmeden önce sağduyulu insanlar ve yetkililer tarafından kısa zamanda teyit edilmesi gerekiyor.

Kısaca, linç etmek geçmişte olduğu gibi bugün de insanların hayatını mahvedebiliyor. Daha önce çeşitli formlara bürünen linç, günümüzde artık özellikle sosyal medya üzerinden gerçekleşiyor. Yani, seneler öncesindeki linçlere ve linç girişimlerine kıyasla şimdi bir insanı linç etmek sadece bir tık kadar uzakta.

Muzaffer Ege Seçgin / http://habernediyor.com