Atatürk ve Türk Havacılığı

1910 yılında Fransa’nın Pikardi bölgesinde, Britanya ve Fransa ordularına başkomutanlık yapan Marşal Foch komutasında yapılan tatbikatta-“Pikardi Manevraları” Osman İmparatorlu adına Binbaşı Selahaddin Bey, Kolağası Mustafa Kemal ve arkadaşı Paris Askerî Ateşesi Fethi Bey (OKYAR) gözlemci olarak gönderildiler. Bir nevi öngörülen dünya savaşına hazırlık pratiği olarak görülebilecek tatbikatın ardından Mustafa Kemal’in söylediği sözler ve yorumlar, Fransız Mareşal Ferdinand Foch’un dikkatinden kaçmamış. Mareşal Foch, Mustafa Kemal’in rütbesinin albay rütbesinden küçük olduğu için protokole aykırı olmasına rağmen kendisinin düzenlediği yemeğe davet etmiştir.

Mustafa Kemal’in Cumhuriyet Gazetesi yazarı Abidin Daver ile Paris’te yaptığı görüşmede şu sözleri söylemiştir:

“Uçaklar savaşta önemli rol oynayacaktır. Fransız sahra topçusu mükemmel, fakat Fransız piyadesi kırmızı pantolonlarıyla çok iyi bir hedef teşkil eder. Fransız ordusu, gereğinden fazla ateşli ve saldırgan bir ruhla yetiştirilmektedir.”

1900’lerin başlarında uçaklar havacılıkta yeni yeni yer almaya başlamıştı. Uygarlığın gidişatı, bilimsel ve teknolojik gelişimlerin ivmelenmesi ulusların istikbâlini göklerde aramaya zorluyordu. Mustafa Kemal buna istinaden, “Kanatlı bir gençlik memleketin geleceği bakımından en büyük güvencedir. Bir gün batılı ayaklar Ay’da ayaklarının izlerini bırakacaklarsa, bunların arasında bir de Türk’ün bulunması için şimdiden çalışmalara girişmek, aşamalar kaydetmek gerekir.” demiştir. Bu sözleri Atatürk’ün havacılığın gelecekte nasıl bir yol kat edeceğine dair öngörüsünü ortaya koyuyor.

Atatürk, havacılıkla ilgili yayımlanan bütün kaynakları yakından takip ediyor, gelişmeleri zaman geçirmeden Türkiye’de uygulamaya sokmaya çalışıyordu. O insanlığın hizmetine girecek en büyük gelişmelerin havacılık alanında olacağına inanıyordu. İnsanoğlu uzaya, aya ve başka dünyalara gidecekti.

Öyle ki, Türk Hava Kurumu (THK), Cumhuriyet’in ilanından tam 16 ay sonra 16 Şubat 1925’te Atatürk’ün direktifiyle “Türk Tayyare Cemiyeti” adıyla kuruldu.
1935’te alınan kongre kararı ile “Türk Tayyare Cemiyeti’nin” adı “Türk Hava Kurumu” olmuştur.

Ulu Önder Atatürk, THK’nın amaçlarını şöyle sıralamıştır.

Türkiye’de havacılık sanayisini kurmak,
Havacılığın askeri, ekonomik, sosyal ve siyasal önemini anlatmak,
Askeri, sivil, sportif ve turistik havacılığın gelişmesini sağlamak,
Havacılık faaliyetleri için gerekli araç ve gereçleri hazırlamak,
Personel yetiştirmek ve uçan bir Türk Gençliği yaratmak olarak belirlenmiştir.

Eski adı Türk Tayyare Cemiyeti olan Türk Hava Kurumu (THK) ilk olarak “Tayyare Makinist Mektebi’ni” ardından, Kayseri’de “TOMTAŞ Uçak ve Motor” fabrikasını kurmuştur. A-19 ve A-20 uçaklarının üretimi, bakım ve onarımları Türkiye’de yapılmaya başlandı.

Kayseri’de bulunan TOMTAŞ Uçak ve Motor fabrikası 1929 yılında Milli Savunma Bakanlığının yönetimine geçmiştir. Halkın ilgisi o kadar büyük olmuştur ki toplanan gelirler ile 10 yıl içerisinde THK, 351 uçak imal edildi ve satın alındı.

THK 1905 yılında kurulan Uluslararası Havacılık Federasyonu’na Türkiye sportif havacılığın gelişmesi ve gençlere tanıtılması amacıyla 1929’da katılmıştır.

TOMTAŞ’tan sonra THK atölyesi fabrika haline geldi ve İngiliz Magister eğitim uçaklarının seri montajına başlandı.

Ankara’nın Etimesgut’ta kurulan uçak fabrikası da tam üretime 1940 yılında geçti. Bu fabrikada Magister uçaklarıyla birlikte THK serisi planörler ile eğitim, akrobasi, sağlık ve nakliye uçakları da üretti.

Havacılığın bir spor dalı olarak benimsenmesi ve Türk gençleri arasında yerleşmesi için Türkkuşu’nun kuruluşunda başrolü oynamıştır.

Atatürk, 3 Mayıs 1935’te Türkkuşu’nun çalışmaları ve Sovyetler Birliği’nden getirilen iki planörün deneme uçuşlarını yakından takip etmiştir.

1935 yılının Temmuz ayında, Sovyetler Birliği’ndeki Koktobel Planör Okuluna yetenekli öğrenciler gönderip ihtisas yapmalarını sağladı.

1936 yılında Eskişehir Tayyare Alayını ziyaret etmiş ve “Geleceğin en etkili silahı da, aracı da hiç kuşkunuz olmasın tayyaredir. Bir gün insanoğlu tayyaresiz de göklerde yürüyecek, gezegenlere gidecek, belki de aydan bize haber yollayacaktır.

Bu mucizenin gerçekleşmesi için 2000 yılını beklemeye gerek kalmayacaktır.Gelişen teknoloji daha şimdiden bunu müjdeliyor. Bize düşen görev ise, batıdan bu konuda fazla geri kalmamayı temindir.” ifadeleriyle gençliği teşvik etmiştir.

Beni manevi evlat edinen Atatürk hem babam, hem öğretmenim, hem her şeyimdi. Sıhhatim, ders-lerim, neşem, kederim, şefkatin bile en ulvisini onda gördüm... Havacı olmamı istemişti; muvaffak olmam için benden fazla gayret sarf ediyordu. Harp brövesi almak için Eskişehir’de tayyare alanında staj görü-yordum. Bir gün uçuştan indim sırada bölükte fev-kaladelik dikkatimi çekti, sordum. Bölüğümüz Dersim harekâtına katılmak üzere harekât emri almış. Hemen bölük kumandanımıza koştum ve bölüğümle beraber gitmek istediğimi söyledim. Alay kumandanıyla konuşmam icap ettiği cevabını aldım. Alay kumandanı ise; muharebeye gidecek olan bir bölüğe kadın bir pilot olarak katılabilmem için hususi bir müsaade alınması gerektiği bildirildi. Bölük ertesi gün hareket edecekti. O zaman ki tayyareler bir uçuşta uzun mesafeler kat edemedik-leri için Ankara ve Kayseri de konaklayacaklardı. Ben hemen tayyaremle Ankara’ya gidip gelebilmek için izin istedim. Maksadım bir gün sonra Ankara’ya gelecek olan bölüğümle Dersime gidebilmek için müsaade alabilmekti. Ankara’ya akşam hava karanlığında indim ve hemen Çankaya’ya gittim. Atatürk beni karşısında görünce hayret etti ve çok kısa bir an sonra, ben daha bir şey söylemeden: ‘Bu arzunu yerine getirmek isterim ve seni takdir ederim, fakat sana bir şey söyleyeyim kızım; çarpışa-cağın insanların eline esir olarak düşersen sana çok fena muamele edeceklerdir, buna üzülürüm.’

1944 yılında Atatürk Orman Çiftliği’nde ilk uçak motor fabrikası kurulmuş ancak 1952 yılında üretim durdurulmuş, fabrika kapanmıştır.