İtalya'daki arşive hapsolan 5 asırlık Fatih Sultan Mehmet epiği keşfedildi

Dr. Öğr. Üyesi Beyazıt Akman ile akademisyen Beyazıt Akman çifti, bugüne kadar İngilizce ya da Türkçe’ye çevrilmeyen ve bir akademik incelemeye hiçbir şekilde konu olmayan eserin keşfini anlattı.

“Bellini'nin Fatih portresinden farkı yok"

"Emir: Türk İmparatoru Mehmet'in Hayatı ve Fetihleri" (Amyris, de vita et gestis Mahometi Turcorum imperatoris) ismini taşıyan eser, 1475 yılında tarihçi ve şair Gian Mario Filelfo tarafından kaleme alındı.

Batı'daki Türk ve İslam algısı üstüne eşi Filiz Barın Akman ile birlikte çalışmalar gerçekleştirdiklerini ifade eden Beyazıt Akman, "Sürekli yeni kaynaklar keşfetmeye çalışıyorduk. Birkaç defa araştırmalarımızda bu yazara ve esere atıfta bulunulduğunu fark ettik fakat bu eseri hiç görmemiştik. Esere yapılan atıflar da atıf üzerinden atıf olarak veriliyordu. Baştan sona eseri okuyup yorumlayan bir herhangi bir çalışmayla karşılaşmadık." sözlerini kullandı.

“Hiçbir dile çevrilmemiş”

Eserin 1978'de İtalya'da basılan bir tıpkı basımına ulaştıklarını dile getiren Beyazıt Akman, Latince orijinal el yazmasına da İsviçre'nin Genevre şehrinde bulunan Bibliotheque de Geneve kütüphanesinden ulaşmaya çalışacaklarına dikkat çekti. Eserin öncelikle tercümesinin yapılacağına vurgu yapan Beyazıt Akman, şunları anlattı:

"Şu ana kadar, sadece Türkçeye değil birçok dile çevrilmiş ve çalışmaya da konu olması gerekirdi. Şunu düşünebiliyor musunuz, 15. asırda bir İtalyan Fatih Sultan Mehmet'e 5 bin satırlık bir eser kaleme almış ve bu eser, hiçbir dile çevrilmemiş. Bir sır gibi adeta saklamış bunu. Bu eser, Müslüman Türk bir imparator değil de, Hristiyan bir imparator için yazılsaydı, şimdiye kadar eminim Virgil'in Aeneid'ı, Homeros'un İlyada'sı gibi klasik epikler listesine alınırdı. Bunu adeta kütüphanelerinin arşivlerine hapsetmişler. Şimdiye kadar eserin bu anlamda bilinmemesinde şüphesiz oryantalist tarih yazımının önemli bir etkisi var. Biz bu eseri önce Türkçe ve İngilizceye kazandırmak, ardından analiz etmek istiyoruz. Niye 5 asırdır hiç kimsenin dikkatini çekmemiş, saklanmış bilemiyorum. Bu eserin Bellini'nin Fatih portresinden herhangi bir farkı yok. Birinin resimle yaptığını diğeri edebiyatla yapmış. Bu eserin güncel çevirileriyle bir yandan kendi insanımıza, diğer yandan farklı kültürlerin erişimine açılması önem arz etmektedir. Bu çalışmayla birlikte bu eksikliği gidermeyi amaçlıyoruz."

“Fatih'in centilmenliği sonucunda bu eser ortaya çıkıyor”

4 bölümden oluşan eserin hikâyesini anlatan Dr. Öğr. Üyesi Filiz Barın Akman, şunları aktardı:

"İstanbul'un fethinden sonra alınan esirlerde Othman Lillo Ferducci of Ancona adlı, Çanakkale’de de ikamet etmiş olan Venedikli tüccarın kayınbiraderi de bulunuyor. Tüccar, Fatih Sultan Mehmet'e bir mektup yazarak akrabasının bırakılmasını rica eder. Fatih de fidye talep etmeden bu savaş esirini salıveriyor. Fatih'in centilmen tavrından etkilenen İtalyan tüccar, Türk imparatorluğunun kurucusu olan Osman adını bu yakınlığın bir göstergesi olarak adına eklemiştir. Ardından arkadaş, 1426 İstanbul Pera’da doğan Rönesans şairi Gian Mario Filelfo'dan Fatih Sultan Mehmet için, onun fetihlerini ve başarılarını anlatan epik bir şiir yazmasını ister. Amacı da Fatih Sultan Mehmet’e teşekkür ederek ona olan şükranlarını ifade etmektir."

Eserin Latince orijinalinden İngilizce ve Türkçe’ye çevirilerinin, tarihsel bağlam açıklamaları ve edebi okumalar eşliğinde okurlara sunulacağını belirten Filiz Barın Akman, önümüzdeki aylarda, bu çalışmanın neticesinde ortaya çıkacak kitabın, raflardaki yerini almasını amaçladıklarını kaydetti.

Söz konusu kitap, "Emir: Fatih’in Beş Asırlık Epiği" adıyla Kopernik Yayınları tarafından yayınlanacak.