İran'ın Urumiye şehrinde 800 yıllık Selçuklu eseri: Üç Kümbet

Urumiye şehir merkezindeki anıtmezar Üç Kümbet, İran'daki Selçuklu eserlerinin tipik bir emsali olarak günümüze dek varlığını korumayı başardı.

KÜLTÜR-SANAT 18.07.2021, 22:12
İran'ın Urumiye şehrinde 800 yıllık Selçuklu eseri: Üç Kümbet

İran'ın Türkiye hududundaki Batı Azerbaycan eyaletinin merkezi Urumiye şehrindeki 800 senelik Selçuklu eseri Üç Kümbet, bölgedeki Selçuklu varlığının yaşayan bir emsali olarak öne çıkıyor.

Urumiye şehir merkezinin birinci bölgesindeki Bazarbaş Mahallesi'nde yer alan anıtmezar Üç Kümbet, İran'daki Selçuklu eserlerinin tipik bir emsali olarak günümüze dek varlığını korumayı başardı.

Selçukluların İran coğrafyasında hüküm sürdüğü 12 ve 13. asırlarda burç şeklindeki türbelerin inşa edilmesi yaygın bir gelenek haline gelmişti.

Üç Kümbet, mimari yönden başkent Tahran'a bağlı Rey kentinde 10 asır evvel inşa edilen, Büyük Selçuklu Devleti’nin kurucusu Tuğrul Bey'in (995-1063) İran’daki anıtmezarı Tuğrul Kulesi'ne benzerliği ile dikkatleri üzerine çekiyor. Ayrıca kullanılan malzemeler de söz konusu dönemdeki Selçuklu eserleriyle benzerlik gösteriyor.

1201 yılında inşa edildi

Binanın içinde yer alan ve Kufi yazılı kitabelerden, Üç Kümbet'in 1201'de dönemin Selçuklu emirlerinden Şişkat Muzafferi tarafından Mansur bin Musa ismindeki mimara inşa ettirildiği anlaşılıyor.

Önceleri Zerdüştilere ait olan ateş tapınağı olarak kullanılan iki katlı binanın alt katı sarnıca üst katı da türbeye çevrilmişti. 5 metre çap ve 13 metre yükseklikteki yapının birinci kat kapısının yüksekliği 1,7 metre, türbe bölümü olan ikinci kapısının yüksekliği ise 2,5 metre.

Yapı gövdede acur tuğla, kaidede ise küçük taşlardan inşa edilmiş. Türbe girişindeki süslemeler kendi alanında eşsiz olmakla birlikte yapımda kullanılan tuğla ve taş parçaları geometrik nakışlar ve Kufi hat ile bezenmiş.

Türbenin girişinde bulunan baş süslemeleri kendi türünde benzersiz olup, alçı ve taş parçaları şeklinde geometrik desenler ve Kufi yazıtlarla bezenmiş. Taç kapıdaki açıklık mukarnas ile taçlandırılırken silindirik gövdeli yapının dış yüzeyi poligonal şekiller ile dekore edilmiş.

İnce işçilik

Kümbetin iç kısmındaki süslemeler ve kullanılan kahverengi tuğlaların ince bir el işçiliğiyle dizilmesi kubbesinin sanatsal bir görüntüye kavuşmasını sağlıyor. Yapının mihrabı ise diğer Selçuklu dönemi mihraplarına büyük bir benzerlik gösteriyor.

Urumiye şehri ve civarında aynı kümbetten 2 tane daha olduğu ve bu sebeple Üç Kümbet ismini aldığı belirtiliyor. Geçen süre zarfında diğer 2 kümbete ilişkin günümüze ulaşan herhangi bir arkeolojik kalıntıya da rastlanmadı. Bu sebeple 2 kümbetin yok olduğu ve yalnızca mevcut kümbetin ayakta kaldığı tahmin ediliyor. Buna rağmen yapının basit plan formundan dolayı bu isimle anıldığını düşünenler de yok değil.

Zamanla mahalle arasında kaldı

Üç Kümbet'in bahçesinde çok sayıda mezarın yanı sıra Urartular ve eski İran tarihine ait kitabeler de bulunuyor. Daha evvel eserin etrafı boşken kentin genişlemesiyle birlikte Üç Kümbet de mahalle arasında kaldı.

7 Aralık 1935 tarihinde İran milli eseri olarak kayıt altına geçen ve günümüzde Sengi Se Kümbet ismiyle müzeye çevrilen yapı, yerli ve yabancı turistler tarafından sıklıkla ziyaret ediliyor.

Yorumlar (0)