Rusya-Ukrayna savaşının gölgesinde kalan bir kavram: Oligark ve Oligarşi

Ukrayna ile Rusya arasındaki savaş ve gerilim anbean tırmanırken, ABD ve Avrupa’dan, Rusya'ya yönelik yaptırımlar uygulanmaya başlandı. Açıklanan yaptırımlara iş insanı Rus ‘oligarkların’ da dahil edilmesi sonrasında “Oligark” ifadesinin anlamı araştırılmaya başlandı. Peki, Oligarşi nedir, oligark ne demek? İşte konuyla ilgili merak edilen ayrıntılar…

Oligarşi nedir? Oligark nedir?

Oligarşi, ayrıcalıklı ve küçük bir grubun iktidarda bulunduğu yönetim şeklidir. Oligarşinin üyesi veya destekçisi olarak tanımlanan kişi ve grupları ifade etmek amacıyla "oligark" terimi kullanılır.

Oligark ifadesinin etimolojisi

Fransızcadan Türkçeye geçen bu kavram, Yunanca "oligo-" (az, birkaç) ve "arkhein" (yönetmek) ifadelerinden oluşturulmuştur.

Yönetimdeki grup askerî, siyasi, finansal ya da dinî gruplar gibi ülkenin ön planda yer alan gruplarından birisi olabilir. Birçok siyaset bilimcisi, devletin yönetim şekli ne olursa olsun, her ülkenin yönetiminde bir oligarşinin olduğunu savunur.

Türk Dil Kurumu’na göre “Oligarşi”

Dlimize Fransızca'dan geçen oligarşi kavramının Türk Dil Kurumu’ndaki tanımına bakıldığında “Birkaç kişiden oluşan bir grubun, ülkenin siyasal gücünü elinde bulundurduğu yönetim, aristokrasinin daralmış şekli, takım erki." ifadelerinin kullanıldığı görülür.

Rusya ve Oligarşi

Oligark, oligarşik sistemdeki yöneticilere ve oligarşiyi destekleyen kişilere verilen addır. Günümüzde oligark denildiğinde ise çoğunlukla Rusya'daki büyük firmaların sahipleri olan iş insanları kastedilmektedir.

Rusya’daki oligarkların büyük bir bölümü 1990’lı yıllarda finansal varlıklarını, dönemin devlet başkanı olan Boris Yeltsin'in yönetiminde gerçekleşen ve söz konusu devlet varlıklarının yolsuzluk ve kaos dolu bir süreçte özel sektöre devredildiği esnada elde etmiştir. 

Dolayısıyla günümüzde Oligark ifadesi, 1991’de Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra ön plana çıkan, ciddi bir mal varlığına sahip bir grup Rus vatandaşını işaret etmek için kullanılıyor. 

Bir oligark, din, akrabalık, ekonomik statü, dil ve prestiji sayesinde, toplumun geri kalan nüfusundan ayrılan yönetici sınıfın mensubu olabilmektedir.

Önemli Rus oligarklar

Rusya'daki büyük şirketlerin başında yer alan kişiler olarak tanımlanan oligarklar için ultra zengin kişiler tarifi de kullanılmaktadır. İngiltere Premier Lig devi Chelsea Futbol Kulübü'nün sahibi olarak bilinen Rus Roman Abramoviç, dünyanın en bilinen Rus oligarklarından bir tanesidir. 

Oldukça tanınan bir diğer oligark ise eski bankacı ve KGB subayı Aleksander Lebedev’dir.

Forbes'un dünya milyarderler listesine bakıldığında Rus oligark Mikhail Fridman, geçen yıl dünyanın en zengin 128. kişisi olarak listede yerini almıştı.

Putin’in Oligark sözleri

Putin, Yeltsin’ten sonra devlet başkanlığı görevine gelmesinin ardından ünlü oligarkların üzerine gitmeye başladı. Ayrıca kendisiyle siyasi açıdan aynı çizgide duranlar biraz daha başarılı oldu. Putin'in siyasi çizgisini ve politikasını reddeden ünlü bankacı Boris Berezovsky gibi bazı oligarklar da Rusya’dan kaçmak durumunda kaldı. 

Öte yandan bir dönem Rusya'nın en zengin iş insanı olduğu belirtilen Mihail Hodorkovski, bugünlerde İngiltere'nin başkenti Londra'da yaşamını sürdürüyor. 2019 yılında Financial Times’a konuşan Putin, “Artık bizde oligark yok" açıklamasını yapmıştı.