Monarşi nedir? Hangi ülkelerde monarşi var?
Kraliçe 2. Elizabeth’in ölümü ve Kral 3. Charles’ın tahta çıkışı ile birlikte monarşi yönetimine ilişkin araştırmalar da arttı. Peki, monarşi nedir? Hangi ülkeler monarşiyle yönetiliyor? İşte ayrıntılar…
Ülkelerin yönetim biçimleri arasında yıllardır en çok tartışılanlardan biri olan monarşi, günümüzde de merak uyandırıyor. Günümüzde az sayıda bulunsa da monarşi yönetimleri, geçmiş yüzyıllarda pek çok ülke tarafından kullanılmıştır. Özellikle çağ açıp çağ kapatan gelişmelerde monarşi yönetimlerinin etkisi oldukça büyüktür. Günümüzdeki birçok ülkenin tarihi kraliyet ailelerine ve imparatorluklara dayanmaktadır. Ancak günümüzde monarşi ile yönetilen ülkelerin sayısı oldukça azalmıştır. Bu sebeple, Kraliçe 2. Elizabeth’in ölümü sonrası ‘monarşi’ ifadesini ilk kez duyanlar, bu kavramın ne anlama geldiğini öğrenmeye çalışıyor. Peki, monarşi ne demek? Mutlak monarşi nedir, meşruti monarşi nedir? İşte yanıtlar…
Monarşi ne demek?
Monarşi kelimesi, Fransızca ’monarchie’ yani ‘kraliyet’ sözcüğünden Türkçeye geçmiştir. Monarşi, eski Yunanca ‘mono’ yani ‘tek’ kelimesi ile ‘archy’ yani ‘baş, iktidar, yönetim’ sözcüklerinin birleşiminden oluşuyor. Monarşide iktidar tek bir kişiye aittir. Dolayısıyla bu kelime, iktidarın tek bir kişi üzerine olduğu düzeni ifade eder.
Monarşi yönetimi nedir?
Monarşi yönetimi denildiğinde akla ilk olarak mutlak monarşi gelir. Mutlak monarşide otorite tamamen bir imparatorun ya da kralın elinde bulunmaktadır. Bu yönetim anlayışında yasama ve yürütme gücü tek kişi elinde toplanır. Devlet düzenini sağlayan kişi de kral ya da imparatordur. Saltanatın başka bir adı olan monarşi yönetiminde seçim olmaz. Monarşi yönetimlerinde hükümdar ömrünün sonuna kadar yetkileri elinde bulundurabilir ve öldüğü zaman yerine herhangi bir seçim yapılmadan oğlu geçer. Böylelikle monarşi sisteminde iktidar tek bir soy üzerinden yürür. Ülkedeki iktidar gücü, bir aileye bağlanır.
Meşruti monarşi nedir?
Mutlak monarşinin yanı sıra bir de meşruti monarşi sistemi vardır. Meşruti monarşide, mutlak monarşiden farklı olarak iktidar sahibi kişinin yetkileri ve görevleri belli sınırlamalara tabi tutulur. Bu sınırlamalar, anayasada da açıkça ifade edilir. Günümüzde İngiltere, İspanya, Danimarka, Norveç ve Japonya gibi ülkeler meşruti monarşi yönetimini hala sürdürmektedir.
Hangi ülkelerde monarşi yönetimi var?
Günümüzde hala monarşi sistemi ile yönetilen ülkeler bulunmaktadır. Monarşi ile yönetilen başlıca ülkeler şu şekilde sıralanıyor:
Avustralya: Anayasal monarşi
Katar: Mutlak monarşi
İspanya: Meşruti monarşi
İsveç: Meşruti monarşi
Japonya: Meşruti monarşi
Danimarka: Meşruti monarşi
Norveç: Meşruti monarşi
İngiltere: Meşruti monarşi
Malezya: Federal meşruti monarşi
Nepal: Meşruti monarşi
Yeni Gine: Meşruti monarşi
Suudi Arabistan: Mutlak monarşi
Tayland: Meşruti monarşi
Umman: Meşruti monarşi
Ürdün: Parlamenter monarşi
Vatikan: Seçime dayalı mutlak monarşi
Yeni Zelanda: Meşruti monarşi
Monarşi kaça ayrılır?
Mutlak monarşi ve meşruti monarşinin yanı sıra bu yönetim sisteminin pek çok farklı türü daha bulunmaktadır. Monarşi çeşitleri şu şekilde ön plana çıkıyor:
Mutlak monarşi
Seçimli monarşi
Meşruti monarşi
İrsi monarşi
Teokratik monarşi
Federal meşruti monarşi
Parlamenter monarşi
Demokratik monarşi
Milli monarşi