Kuşak Yol İnisiyatifi(1): Nedir, artıları nelerdir?

Kuşak Yol İnisiyatifi nedir?

Çin Başkanı Xi Jinping’in parlak fikri Kuşak Yol İnisiyatifi ya da öbür adıyla Tek Kuşak Tek Yol projesi; Asya, Afrika ve Avrupa’da pek çok ülkenin hem siyasi hem ekonomik bağını ve ortaklığını geliştirmek isteyen büyük bir proje olarak tanımlanıyor. Çinli otoriteler tarafından “Yüzyılın Projesi” olarak tanımlanan proje şu anda 78 ülkeyi kapsıyor. 

Kuşak Yol İnisiyatifi nasıl çalışıyor?

İlk olarak 2013 yılında duyurulan proje Asya ve Avrupa’yı bağlayan tarihî İpek Yolu’nun canlandırılması üstüne kurulu bir vizyon teşkil ediyor.  Projenin kapsamı yılar içinde genişletilerek yeni bölgeler ve kalkınma planları eklendi. Kuşak Yol İnisiyatifi olarak da geçen proje,  ulaşımda geniş çaplı bir kara yolu, demir yolu, deniz yolu ve hava yolu ağıyla beraber elektrik şebekeleri, petrol ve doğal gaz boru hatlarıyla ve alt yapı yatırımlarıyla oldukça kapsamlı bir proje.

Proje iki kısımdan oluşuyor. Projenin ilk adımı öncelikle coğrafya merkezli olarak ön plana çıkıyor. Çin ile Orta Asya, Doğu Avrupa ve Batı Avrupa’yı bağlaması öngörülen “İpek Yolu Ekonomi Kuşağı” ikinci adımı ise “21.yy Deniz İpek Yolu” olarak tanımlanıyor. Deniz yolunun amacı ise Çin’in güney kıyılarının Akdeniz, Afrika ve Orta Asya ile bağlantısını sağlayabilmek olarak ön plana çıkıyor. Bu durumda “Kuşak” tanımlaması kara yolu ağları için, “Yol” ise deniz rotası için kullanılıyor. 
En temelde şu 6 ekonomik koridoru içeriyor:

• Yeni Avrasya Köprüsü, Çin ve Rusya’nın batısını birbirine bağlıyor
• Çin-Moğol-Rusya koridoru, Kuzey Çin ve Doğu Rusya’yı Moğolistan üzerinden bağlamayı, 
• Çin- Orta Asya- Batı Asya koridoru, Çin’in batısını Türkiye’ye Orta Asya üzerinden bağlamayı, 
• Çin-Endonezya yarımadası koridoru, Güney Çin ve Singapur’u Çinhindi üzerinden birbirine bağlamayı, Çin-Pakistan koridoru, Güney Batı Çin’i Pakistan üzerinden Arabistan sahillerine bağlamayı,
• Bangladeş-Çin-Hindistan-Mynmar koridoru, Güney Çin’i Bangladeş ve Myanmar üstünden Hindistan’a bağlamayı öngörüyor.
• Deniz İpek Yolu ise Çin’i Singapur-Malezya üzerinden Akdeniz’e, Hint Okyanusu’na, Arap Denizi ve Hürmüz Boğazı’na bağlayacak.

Kuşak Yol İnisiyatifi’nin Çin için önemi

TKTY’nin temel amacı Çin’in iç piyasadaki büyümesi arttırmak ve ekonomik diplomaside bir yumuşak güç yaratmak olarak belirleniyor. Xinjiang gibi az gelişmiş bölgeleri komşu devletlerle bağlayarak Çin ekonomik hareketliliği arttırmayı planlıyor. TKTY, Çin mal ve hizmetleri için yeni pazarlar oluşturmayı öngörüyor.  Aynı zamanda TKTY’nin, üretim santralinin Çin ürünlerini ihraç etmek için uygun maliyetli rotaların kontrolünü kazanmasını sağlayacağı da bekleniyor.

Üretimde kapasite aşımı durumunda bu fazlalık TKTY rotası boyunca yerleşmiş bölgelere verimli bir şekilde iletilebilecek. Çin çeşitli altyapı projelerine 1 trilyon dolarlık bir yatırım gerçekleştireceğinin duyurusunu yapmakla birlikte, düşük maliyetli borçlanma sağlayarak da projeye dahil olan ülkeleri desteklemeyi düşünüyor.
Katılım gösteren Kırgızistan, Tacikistan gibi pek çok ülke TKTY’ye Çin tarafından yerel geçiş projelerine yapılacak yüksek bütçeli yatırımların beklentisiyle olumlu yaklaşıyor. Denize kıyısı olmayan Nepal TKTY’ye Çin’le sınır ötesi bağlantıyı güçlendirmesini sağlayan bir anlaşma vasıtasıyla katıldı. 46 milyar dolarlık Çin-Pakistan Ekonomik Koridorunu kuran Çin ise Pakistan üzerindeki rotadan Arap kıyılarına ulaşmak istiyor.

Çin özel bir bölgesel kalkınma projesi olan TKTY üzerinde çalışmaya devam ediyor. Diğer ülkeler bunu Asya gücü tarafından bölgesel seviyede kontrolü yakalamak ve küresel düzeyde daha stratejik bir rolü koruma amaçlı ve Çin odaklı bir ticari ağ için bir yapılandırma ve kontrol atılımı olarak görüyor.

Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Donald Trump’ın Asya ülkelerine uyguladığı ticari yaptırımlar sonucu Çin TKTY’yi bölgesel bir aktör olmak için bir koruma planı olarak görüyor. TKTY bölgesinde kullanımının artmasıyla beraber gelecekte Çin yuanında yüksek oranlı hareketlenmeler görülebilir.

Kuşak Yol İnisiyatifi’nin 3 avantajı

Muazzam büyüklüğü ve ölçeği: İnisiyatif ekonomisi dünya ekonomisinde GSYİH ve küresel ticaretin 3’te 1’ini ve nüfusun 3’te 2’sini kapsıyor. Bazı İnisiyatif ülkelerinde ise yoksulluk oranları yüksek seyrediyor. Yoksulluk oranı ise günlük 1,90 dolar altında yaşayan nüfusu kapsıyor. Bu oran Kenya’da yüzde 25’e Özbekistan ve Cibuti’de yüzde 23 Laos yüzde 21 olarak kaydediliyor. Eğer proje başarılı olursa yoksul nüfusun önemli bir kısmına bir etki edeceği ve küresel refaha olumlu bir etki edeceği düşünülüyor.

Yüksek işlenmemiş potansiyel: Kuşak Yol İnisiyatifi ekonomileri gittikçe dünyayla ve birbirleriyle entagrasyonu arttırıyor. Son 20 yılda bu ülkelerin küresel ihracattaki payı iki katına çıktı. Aslan payı ise Çin’e ait olarak beliriyor. Afganistan, Nepal, Tacikistan ve Laos gibi ülkeler ise yetersiz alt yapıları, zayıf politikaları, ve diğer eksikleri sebebiyle potansiyelin altında kalıyor. Bu eksiklerin kapatılmasında projenin başarı gösterebileceği, uluslarası ticareti arttırıp dünya ekonomisini yükselteceği düşünülüyor.

Bağlantıyı geliştirmesi:  Avrupa’ya Çin’den bir ürünün ihracatı deniz yoluyla 30 gün alıyor. Tren bu süreyi yarısına indirse bile çok daha maliyetli bir hal alıyor. Bu anlamda zamandan kazanmak ve paradan tasarruf arasında bir seçim yapılması gerekiyor. Bu noktada İnisiyatif’in sağlayacağı destek yatırımı, sınırlar arası ticareti ve nakliye ücretlerini düşürerek KYİ ülkelerinin gelişmesini sağlamak olacak.  Bölgesel kurumların altyapı yatırımları üzerinde çalışarak bu sorunu çözmesi gerekliliği ortaya çıkıyor. Başarılı olunması halinde KYİ dünyanın en önemli ekonomik koridorlarında ticareti oldukça hızlandıracak.