İstanbul için felaket senaryosu: 7,5...

Boğaziçi Üniversitesi, İTÜ ve Ankara Üniversitesi'nden bilim insanları, İstanbul ve çevresinde tarih boyunca meydana gelen önemli depremleri araştırdı ve konuya ilişkin bir makale kaleme alındı. 

Makalenin yazarları arasında Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, Jeodezi Anabilim Dalı öğretim üyeleri Doç. Dr. Fatih Bulut, Doç. Dr. Aslı Doğru, İTÜ Jeoloji Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Cenk Yaltırak ve Ankara Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği öğretim üyesi Prof. Dr. Bahadır Aktuğ bulunuyor. 

Son bin 500 yılın deprem verilerini inceleyen araştırmacılar, İstanbul ve çevresinde meydana gelebilecek depremin büyüklüğüne dair korkutan senaryolar hazırladı.

Marmara Bölgesi'nde Kuzey Anadolu Fayı'nın geçtiği segmentlerin bulunduğu Batı (Tekirdağ havzası), Merkez (Kumburgaz havzası) ve Doğu (Çınarcık Havzası) olmak üzere bölgede tarih boyunca meydana gelen depremler incelendi. Daha önce 7.2, 7.4 ve 7.5 şiddetlerinde depremlerin yaşandığı bu 3 bölgede, ileride yaşanabilecek depremlerin büyüklüğüne dair senaryolar hazırlandı. 

Tectonophysics dergisinin Ağustos 2019 sayısında yayınlanacak makalede bulunan verilere göre, İstanbul'un hemen güneyinde bulunan Kuzey Anadolu Fayı'nda doğudan batıya doğru sırasıyla 7.5, 7.4 ve 7.2 büyüklüğünde depremler yaşanacağı tahmin ediliyor.

Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Jeodezi Anabilim Dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Fatih Bulut, çalışmada fayların en son ne zaman kırıldığı, kırıldıktan sonra yılda ne kadar enerji biriktirdiği ve biriken enerji tamamen açığa çıktığında nasıl bir büyüklük oluşturacağı konusunda sonuca varıldığını bildirdi. 

"1509 depreminden bu yana tüm süreçlere hakim olmak zorundayız"

Tarihî açıdan özellikle son 500 yılın depremlerini ayrıca araştırdıklarını ifade eden Bulut, şunları söyledi:

"Bu parametreleri bulmak için tarihsel depremlere, Marmara Denizi'ndeki fayların yapısına ve GPS yoluyla da yeryüzünün yanal olarak yılda ne kadar hareket biriktirdiğine baktık çünkü, Kuzey Anadolu Fayı yanal bir sistem. Bu bulguları birleştirdiğimizde şöyle bir sonuç ortaya çıkıyor. Bir fay segmentinin oluşturacağı deprem büyüklüğü o segmentin uzunluğu, derinliği ve üzerinde biriktirdiği hareket miktarının bir fonksiyonudur. Örneğin harekete geçecek segmentin uzunluğunu ve derinliğini yaptığımız jeolojik ve sismolojik çalışmalar ışığında biliyoruz. Jeodezik verilere göre, 250 yıl önce kırılan bir fay segmenti yılda yaklaşık 1 santimetre hareket biriktiriyorsa, şu anda harekete geçse deprem anında fay üzerinde ortalama 2,5 santimetrelik bir yer değiştirme oluşturur.

Son 500 yıl özellikle önemli, çünkü Marmara Denizi'ndeki bütün fayların en son kırıldığı periyodun tamamını kapsayan bir zaman aralığı. Marmara Denizi'nin doğu kesimindeki Çınarcık Havzasında bulunan fay en son 1509'da hareket etmişti. Orta ve batı kesimlerindeki Kumburgaz ve Tekirdağ Havzaları'nda bulunan fay segmentleri ise 1766'da hareket etmişti. Bunların tamamını hesaplamalarımızda sağlıklı bir şekilde kapsayabilmek için yaklaşık 500 yıl önceye giderek 1509 depreminden bu yana tüm süreçlere hakim olmak zorundayız".

"7,2, 7,4 ve 7,5 büyüklüğünde depremler üretme potansiyeline sahip"

Fatih Bulut, yıllık hareket biriktirme miktarını Marmara Bölgesinde 100'e yakın GPS istasyonundan aldıkları verilerle hesapladıklarını ve yıllık ortalama 2,5-3 santimetre arası bir hareket gözlemlediklerini bildirdi. 

Bu hareketin sürtünmenin yüksek olduğu yerlerde fay yüzeyinde birikme olarak kaldığını, bazı yerlerde ise daha hızlı yaşandığını ve sürtünme olmadığı için çok fazla birikmediğini ifade eden Bulut, 1766 ve 1509 kırıklarının günümüzde 7,2, 7,4 ve 7,5 şiddetinde depremler üretme potansiyeline sahip olduğuna dikkat çekti.

Bulut, biriken hareket miktarı, fayın uzunluğu ve derinliği verileri üzerinden yapılan aritmetik hesaplamanın ardından sonuca vardıklarını kaydetti. 

Son bin 500 yıllık zaman dilimini 7 zaman aralığına ayırınca her bir kümenin en az 4, en fazla 6 depremi kapsadığını vurgulayan Bulut, "7. zaman aralığını henüz tamamlamadık ve yakın tarihlerde bu kapsamda sadece iki deprem yaşadık. Dolayısıyla 7. zaman aralığını tamamlamak için istatistiki olarak en az 2 en fazla 4 deprem daha yaşayacağımız görülüyor." dedi.

"Kuzey Anadolu Fayı, depremi çok hızlı hazırlayan bir sistem"

Doç. Dr. Bulut, Kuzey Anadolu Fayı'nın yılda 2-3 santimetre kaymayla depremi çok hızlı hazırlayan bir sistem olduğuna işaret ederek, şunları söyledi:

"Anadolu'da da irili ufaklı pek çok fay var ama bunlar Kuzey Anadolu Fayı'na göre hareketi daha yavaş biriktiriyorlar ve deprem hazırlık süreçleri oralarda elimizdeki kayıtlara göre çok daha uzun sürdüğü için biz onların nerede ve ne büyüklükte deprem üreteceğini öngöremiyoruz. Örneğin bir fay 2 bin yıldır suskun gibi görünüyor ama her yıl az da olsa 1-2 milimetrelik bir hareket biriktirdiği için bir gün beklenmedik bir anda büyük bir deprem meydana getirebiliyor. Depremi Marmara'da beklerken Van'da ya da Kütahya'da olabiliyor, çünkü orada bu süreç gözle rahat görülemeyecek yavaşlıkta ve çok uzun bir sürede yaşanıyor. Aslında Türkiye'nin birçok yeri için bu tehlike mevcut ama İstanbul nüfusunun fazla olması olası kayıp risklerini artırmakta."