İkinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün vefatının üzerinden 49 yıl geçti

Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk başbakanı, ikinci Cumhurbaşkanı, devlet adamı ve asker İsmet İnönü'nün yaşamını yitirmesinin ardından 49 sene geçti.

GÜNDEM 25.12.2022, 14:40 25.12.2022, 15:49
İkinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün vefatının üzerinden 49 yıl geçti

Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün yakın silah arkadaşı, İnönü savaşlarının da komutanı olan Mustafa İsmet, 1884 yılının 24 Eylül'ünde İzmir'de dünyaya geldi.

Babası Bitlisli Kürüm ailesinden Reşit Bey, Malatya'ya yerleşmiştir. Annesi ise Bulgaristan Deliorman'dan Cevriye Hanım'dı.

İnönü, Sivas Askeri Rüştiyesi'ni tamamlaması sonrasında Topçu Harbiyesi'ne girdi. 1903 senesinde Harbiye'den, 1906 senesinde de Harp Akademisi'nden birincilikle mezun oldu. Ardından İnönü, kurmay yüzbaşı olarak Edirne'de bulunan İkinci Orduya atandı.

1907 senesinde İttihat ve Terakki Cemiyeti'nde kısa bir zaman çalışan İnönü, 31 Mart olayını bastırmak amacıyla toplanan Hareket Ordusu'na Yeşilköy'de katıldı.

Ahmet İzzet Paşa'nın komutasında Yemen'e gönderilen Dördüncü Kolordu kurmay heyetinde bulunan İsmet İnönü, 1912 senesinde binbaşılığa yükselip Yemen Kuvvetleri Komutanlığı Kurmay Başkanı oldu. İlk diplomatik görevini burada üstlenerek İmam Yahya ile görüşüp barışı sağlayan İnönü, Balkan Savaşında ise Çatalca'da bulundu.

1. Dünya Savaşı ve İnönü'nün Atatürk ile tanışması

1. Dünya Savaşı'nda Başkomutanlık Karargahı'nda Harekat Şubesi Müdürlüğü görevinde bulunan İnönü, 1914 senesinde yarbay rütbesine yükseldi. Ertesi sene albaylığa yükselerek Trakya'da yer alan İkinci Ordu Kurmay Başkanlığı'na atanan İnönü, ardından ise Suriye ile Doğu cephelerinde Dördüncü, Üçüncü ve Yirminci komutanlıklarda bulundu.

Bu dönemde İkinci Ordu Komutanı Mustafa Kemal Paşa ile çalıştı ve sonrasında derin bir dostluk oluştu, Mustafa Kemal Paşa'da yüksek ve de anlamlı bir sicil aldı. 1916 senesine gelindiğinde İstanbul'da Mevhibe Hanım ile evlendi fakat hemen cepheye geri dönmek durumunda kaldı.

Mondros Mütarekesi günlerinde İstanbul'a geri gelip 1918 senesinde Harbiye Nezareti Müsteşarı oldu ve Askeri Şurada görev aldı. Bu senelerde Mustafa Kemal Paşa ile görüşmelerini sürdürdü.

İdama mahkum edildi

Albay İsmet Bey, 1920 yılının Ocak ayında kısa bir süre için Ankara'ya gidip döndü. Aynı yılın Mart ayının 19'unda Mustafa Kemal'in çağrısının ardından tekrar gizlice Ankara'ya geçerek Milli Mücadele'de mühim görevler üstlendi.

Edirne vekili seçilerek çalışmalara katıldı ve Genelkurmay Başkanı olarak düzenli ordu kurmaya başladı. İnönü, İstanbul Hükümeti'nce 1920 yılı Haziran ayında idama mahkum edildi.

1921 yılı 4 Mayıs tarihinde Batı Cephesi Komutanlığı'na atanan İnönü, 1. ve 2. İnönü savaşlarını kazandı. Generalliğe kadar çıkarak İsmet Paşa ismiyle anılmaya başlandı. Başkomutanlık ve Sakarya Meydan savaşlarında etkili oldu.

Zafer sonrasında Mudanya'da ateşkes görüşmelerini sürdüren İnönü, 3 Ekim 1922 tarihinde Lozan Baş Delegesi ve Dışişleri Bakanı oldu ve 24 Temmuz 1923 tarihinde Lozan Barış Antlaşması'nı imzaladı.

30 Ekim 1923 tarihinde ilk Cumhuriyet hükümetini kuran İnönü, 1924 yılında başbakanlıktan ayrıldı. Ardından İnönü, Şeyh Sait isyanı sebebiyle tekrar aynı göreve getirildi.

Soyadı kanununun çıkmasının ardından kendisine Atatürk "İnönü" soy ismini verdi.

15 sene başbakanlıkta bulunmasının ardından 1937 senesi Eylül ayında İsmet İnönü hükümetten ayrıldı.

İkinci Cumhurbaşkanı oldu

Atatürk'ün yaşamını yitirmesi sonrasında 1938 yılı 11 Kasım tarihinde Meclis'te oy birliğiyle ikinci Cumhurbaşkanı oldu. 2. Dünya Savaşı'na ülkemizi sokmamak için devletler arası politikada çok yönlü çalışmalar gerçekleştiren İnönü, çok partili demokratik hayata da geçişin önünü açtı.

CHP Genel Başkanı ve muhalefet lideri olarak 10 sene süresince siyaset yapan İnönü, 27 Mayıs ihtilali ve seçimler neticesinde yapılan 3 koalisyona başbakanlık yaptı ve görevini 1965 senesi 6 Şubat tarihine dek devam ettirdi.

İnönü, CHP'de "ortanın solu" hareketini başlatarak, 1972 senesi 8 Mayıs tarihinde parti içi mücadeleler neticesinde CHP'den istifasını verip senatör olarak Meclis'te görev aldı.

İnönü, 1973 yılı 25 Aralık tarihinde Ankara'da yaşamını yitirdi. Cenazesi ise hükümet kararıyla Anıtkabir'e defnedildi.

Yorumlar (0)