Küresel durgunluk tartışmaları: 2008-2009 finansal krizi

Dünya genelinde birçok farklı kriz yaşandı, belki de bunlardan en büyüğü 1929 yılında yaşanan Büyük Buhran. Büyük Buhran'dan sonra dünya genelinde çeşitli durgunluklar yaşansa da, 2008'e kadar çok büyük bir şey gerçekleşmedi. Fakat 2008-2009 yıllarında ortaya çıkan finansal kriz, tüm dünyayı derinden etkiledi. Bu krizin getirdiği yıkım oldukça ağır oldu ve krizin etkileri halen daha sürüyor.

Nasıl ortaya çıktı?

Krizin ortaya çıkmasının en temel sebebi olarak Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) gerçekleşen yüksek risk faizli ipotek kredilerinin oldukça artış göstererek bir emlak balonu oluşması olarak biliniyor. Bu yüksek riskli kredilerin bankalar tarafından verilmesi ve geri ödenememesi sonucunda bir bankacılık krizi ortaya çıkıyor. Sonrası ise bir çorap söküğü gibi geliyor.

Bankaların batmasının engellenmesini protesto eden bir gösterici

Bankaların bu denli riskli kredi dağıtması aslında iktisatta kullanılan bir tabir olan "ahlaki tehlike"yi çağrıştırıyor. Ahlaki tehlike, belirli bir ilişki içinde olan tarafların farklı bilgilere sahip olmasını ifade eden bir ekonomi terimi ve 2008 krizinin ortaya çıkmasındaki en önemli unsur.

ABD yatırım bankası Lehman Brothers

Bankalar, özellikle de Lehman Brothers gibi büyük bankalar, "batmak için çok büyük" olduğundan bankalar bu riskli kredileri dağıttılar. Yani, bu bankaların batması durumunda hükûmet bu bankaları koruyabilecek ve bankaların batmasını engelleyebilecekti. Fakat, bankaların bu riskli kredilerin dağıtımı konusunda denetlenmemeleri ve böylelikle önceden önlem almama sonucunda, oluşan emlak balonu ve kredilerin geri ödenmemesiyle birlikte ABD'li yatırım bankası Lehman Brothers battı. Finansal sistemin oldukça globalleşmesi sebebiyle de Lehman Brothers'ın batışı, tüm dünya ekonomisini etkiledi.

Dünya ekonomisini nasıl etkiledi?

Krizden Avrupa ekonomisi de etkilendi

ABD'de işsizlik oranları birden arttı, emlak fiyatları birden düştü ve 2,5 milyon kadar firma bu durumdan büyük darbe aldı.

Dünyada ise işsizlik oranları artmaya başladı ve gelir dağılımındaki uçurum daha da artarak gelir eşitsizliği daha arttı. Birçok ülkede özel borçların ve kamu borçlarının artışı gözlemlendi.

Daha önceden yüksek büyüme oranlarına sahip olan bazı gelişmekte olan ekonomiler krizden çok büyük zarar gördü. Bunun dışında ABD, Avrupa ve İngiltere'de negatif büyüme oranları gözlemlendi. Çoğu ülkenin merkez bankaları, ekonomik krizin etkilerini azaltmak için faiz indirimlerine gitti.

İyileşme süreci devam mı ediyor?

İyileşme süreci oldukça uzun sürdü

2016 yılında ABD işsizlik oranı, kriz öncesi dönemine geri dönebildi ve 2019'da politikacılar finansal sistemdeki sorunların artık çözüldüğünü ve sistemin artık daha güçlü olduğu konusunda hemfikir. Evet, şimdilik sorunlar çözülmüş olabilir fakat şüpheler halen mevcut.

Bu şüphelerin halen devam etmesi ise bankaların halen yüksek riskli kredileri vermesi ve faizlerin oldukça düşüklüğünden kaynaklanıyor. Bu durum çok kısa zamanda tekrar tersine dönebilir ve yeni bir 2008 krizi yaşanabilir.

Bu şüpheler çok yakında geçmeyecekmiş gibi görünüyor. Her ne kadar finansal sistem sağlamlaştırılmış ve gerekli önlemler alınmış olsa dahi süregelen ticaret savaşları, yavaşlayan büyüme ve merkez bankalarının negatif faiz oranları belirlemesi gibi sebepler bu durgunluğun devam etmesini tetikliyor.

Habernediyor.com / İrem Çorum