İktisatçılar felaket tellalı mı: TÜİK verileri

Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) açıkladığı verilere göre Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) Ekim ayında yıllık bazda yüzde 8,55 olarak gerçekleşirken, aylık bazda yüzde 2 seviyesinde oldu. Bu verilerin açıklanmasından sonra ekonomistler arasında uzun zamandır süregelen bir TÜİK tartışması tekrar alevlendi.

TÜFE'nin değişimi

Ekonomistlere göre, hayat pahalılığı ile enflasyon arasındaki uçurum git gide artıyor ve veriler manipüle ediliyor. Bu tartışma sadece enflasyon için değil aynı zamanda da işsizlik verileri için de yapılmıştı.

TÜİK verilerinin bu denli tartışma yaratmasının altında yatan bazı sebepler var. İlki, TÜİK'in verilerini hesaplarken sürekli değişime gitmesi; bu durum ekonomik modellemelerin yapılmasını zorlaştırıyor. 2009 öncesinde gayrisafi yurtiçi hasılanın (GSYİH) hesaplanmasında değişime gittiğini açıklayan TÜİK, çeşitli tartışmalara sebep olmuştu. Aynı şeyi TÜFE ve Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) için de söyleyebiliriz.

TÜFE'nin "değişken" sepeti

TÜFE'nin hesaplanması yapılırken belirli bir sepet belirlenir ve bu sepetin içerisinde birçok farklı tüketim ürünü bulunur. Gıdadan elektroniğe, tütünden ulaşıma uzanan bu ürün yelpazesinde aylık veya yıllık fiyatları arasında değişim olup olmadığı gözlemlenerek, enflasyon oranının ne kadar olduğu hesaplanır. TÜİK verilerinin bu açıdan da eleştirilmesi belirli aralıklarla bu sepette bulunan ürünlerin çıkarılması ya da eklenmesi.

Uzun yıllardır süregelen "pinpon topu" tartışması, aslında bu konuyu oldukça iyi özetliyor diyebiliriz. TÜFE sepeti içerisinde bulunan bu ürün uzun süre alay konusu olmuş ve ekonomistlerce eleştirilmişti. Şimdi ise sepette bulunan ürün fiyatlarının gerçekliği sorgulanıyor.

Eylül ayı enflasyonu açıklandığı sırada, enflasyon oranının düştüğü üzerine açıklamalar gelmesine rağmen gene ekonomistler tarafından bu durumun inandırıcı olmadığı konuşulmuştu. Aşağıdaki tabloda TÜİK verilerine göre olan fiyat değişimleri gözlemlenebilir.

TÜFE sepeti içerisindeki fiyatlar

Bu tablo sosyal medyada "TÜİK nereden fiyat çekiyor, biz de gidelim oradan alalım." şeklinde tiye alınılmıştı.

Manipülasyon mu?

Bu tartışmanın ortaya çıkmasının altında yatan bir başka sebep ise TÜİK verilerinin siyaseten böyle lanse edildiği üzerine düşünceler. Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak'ın yakın zamanda açıkladığı Yeni Ekonomi Programı'na (YEP) göre enflasyonun tek haneli rakamlarda seyretmesi hedefleniyor. Bazı siyasetçiler, TÜİK'in açıkladığı enflasyon verilerinin bu sebeple manipüle edildiğini düşünüyor.

İktisatçı yazar Mustafa Sönmez, TÜİK'in verilerini irdeleyerek oldukça sıkıntılı sonuçlar bulduğunu belirtiyor. Kişisel Twitter hesabından yaptığı açıklamaya göre Sönmez şunları kaydetti:

"Yıllık enflasyonun Ekimde olduğu gibi Kasımda da %8,5 ta kalması için, bu ay fiyatların, yüzde 1,5 gerilemesi gerekiyor. Mümkün mü? Geçen ayın fiyat artışı yüzde 2! Fiyatlar Kasımda yüzde 1 artsa bile Kasım enflasyonu yıllık yüzde 11,2; aylık artış yüzde 2 olursa, yıllık, yüzde 12,3 ü buluyor. Hesap ortada!"

Mustafa Sönmez'in tweeti

Ekonomi yazarı Uğur Gürses ise şunlara değindi:

"Son üç yılda fiyatlar genel seviyesi yüzde 52.1 daha yukarıda. Gelirimiz ise bu denli artmadı. Ekonomiyi yöneten bakan "son üç yılın en düşük enflasyonu" ile övünüyor. Fiyatları bir başkası mı çıkardı bu zirveye?"

Uğur Gürses'in tweeti

Başka bir veri tabanı mümkün mü?

Peki enflasyon verilerine güvensizlik var ise ne yapılabilir? Elde olan tek şey TÜİK verileri ise başka bir veri tabanı oluşturulabilir mi?

Mahfi Eğilmez'in tweeti

Ekonomist Mahfi Eğilmez'in kişisel Twitter hesabından paylaştığı tweette seninenflasyonunkac.com sitesinden bahsediyor.

Sitede kişisel enflasyonunuzu hesaplanabilmesi için yaşadığınız bölgeyi seçiyorsunuz ve harcama gruplarının yanında bulunan hareketli çubuk aracılığıyla aylık harcamanızın ne kadarını hangi harcama grubunda yaptığınızı ayarlıyorsunuz. Bunun sonucunda size harcama grubu dağılımınızın toplamı yüzde 100 olduğunda kişisel enflasyonunuz veriliyor.

İstanbul Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu

Bir başka çözüm önerisi ise İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu'ndan gelebilir. "Şehirle ilgili İBB'den sağlıklı bilgileri alamıyoruz. Bu nedenle 'İstanbul İstatistik Kurumu'nu kuracağız" diyen İmamoğlu, belediyeler bazında bir veri tabanı oluşturulmasının dahilinde tüketici fiyat ve geçinme endeksi, istihdam-işsizlik ve yoksulluk endeksi gibi kilit ekonomik verilere ulaşılabilirlik kazanımı ortaya çıkabilir.

Sonuç olarak, TÜİK verilerinin güvenilirliğinin tartışılması aslında uzun zamandır gündemde ve çoğu uzmana göre bu durum var olan Türkiye ekonomik krizinin konuşulmasını önlemek amacıyla yapılıyor.

Nitekim, fiyatların son birkaç senede fazlaca yükselmesi verilere görece yansımasa bile ileriki dönemlerde bunun acısının çıkması olağan gibi görünüyor.

Gökhan Yücel'in enflasyon rakamlarına ilişkin alay ettiği tweet

Habernediyor.com / İrem Çorum