Habernediyor'la kolay ekonomi: Rekabet
Rekabet, belki de ekonominin en önemli unsurlarından biri. Her bir rekabet çeşidi, piyasada gördüğümüz mal ve hizmetlerin fiyatlarını ve adedini oluşturur. Bir başka deyişle, rekabet oyunun kurallarını belirler.
Fakat rekabet çeşitlerine geçmeden önce, arz ve talep eğrilerinin ne olduğuna bakmakta fayda var.
Arz ve talep nedir?
Arz ve talep eğrileri
Piyasada gördüğümüz ve karşılaştığımız her bir mal ve hizmetin bir arz ve talebi bulunur. Giydiğimiz kıyafetten, aldığımız kuaför hizmetine kadar birçok farklı mal ve hizmetin arz ve talebi bulunuyor.
Arz, kısaca firmaların, üreticilerin, çalışanların, finansal varlık sağlayıcılarının ve diğer iktisadi oyuncuların kaynaklarını oluşturuyor.
Talep ise tüketicilerin olduğu kısmı oluşturuyor. Belirli bir dönem içerisinde tüketicilerin herhangi bir mal ya da hizmetin miktarı ile almak istediği fiyat arasındaki ilişkiyi gösteriyor.
Arz ve talep eğrilerinin kesişiminde denge noktası oluşur ve mal ya da hizmetin denge fiyatı ile denge miktarı belirleniyor.
Peki bunun rekabetle ilişkisi ne?
Bir makine için fiyatlarda rekabet eden iki firma
Arz eğrilerinin farklılaşması, farklı rekabet koşulları olduğunu gösterir. Yani kısaca, arz kısmını oluşturan iktisadi oyuncuların sayısı, rekabeti belirleyen en önemli unsur.
Eğer sadece bir firma ya da üretici o mal ya da hizmetin arzını oluşturuyor ise, o piyasa tekel piyasası olarak adlandırılır ve başka hiçbir oyuncu olmadığı için firma kârını maksimum seviyeye çıkaran fiyatı ve miktarı belirler.
Google, bu tarz bir tekele örnek olarak gösterilebilir, şu an interneti Google dışında pek düşünemiyoruz, çünkü Google piyasanın yaklaşık yüzde 70'ini oluşturuyor.
Eğer firma sayısı artarsa birçok farklı rekabet çeşidi oluşur. İki firma olusa düopol, ikiden fazla firma var ve çok az bir rekabet bulunuyorsa oligopol piyasalar oluşur. Eğer firmalar tekel gücü için rekabet ediyorsa, bu piyasada tekelci rekabet sözkonusu olur.
Daha önceki yazı serimiz olan "Eğlencenin ekonomisi"nde anlattığımız Netflix, Disney+, Apple TV gibi şirketlerin tekelci rekabet piyasası oluşturduğundan bahsetmiştik.
Firma ya da üretici sayısının sayılamaycak derecede çok olduğu, ya da matematiksel anlamda sonsuza yaklaştığı bir durumda tam rekabet oluşur. Bunun gerçek hayatta pratiği ise genellikle tarım ürünlerinde ortaya çıkıyor.
Rekabet neden önemli?
Disney+ piyasaya hızlı bir giriş yaptı
Rekabet içerisinde bulunan firmalar, kâr oranlarını artırmak için çeşitli yollara başvurur. Disney+ örneğinde olduğu gibi, Netflix'in yarattığı piyasa çoğunluğunun elimine edebilmek için Disney+ platformda paylaştığı filmlerin geniş bir yelpazede ve uygun fiyatlı olmasına uğraşıyor. Bu durum, literatürde, fiyat farklılaşması olarak geçiyor ve kârlılığı artırmanın yollarından biri.
Rekabetin olmaması durumunda, yani tekel piyasasında, firma kendini geliştirmek adına bir şey yapmaz. Çünkü herhangi bir firma tekel pozisyonunu tehdit etmez. Fakat firma sayısının birden fazla olması hem üretici hem de tüketici için iyi olur.
Üreticiler kârlarını artırmak adına ürün farklılaştırması yapar ve bu durum gelişmenin önünü açar. Teknolojik gelişmeleri artırdığı gibi, aynı zamanda fiyatların da düşmesine sebep olur. Böylelikle tüketiciler iyi teknolojiyi daha uygun fiyata satın alır.
Habernediyor.com / İrem Çorum
