Enflasyon nedir? Enflasyon neden olur?

Enflasyonu tanımlarken dikkat edilmesi gereken bir husus vardır. O hususta mal veya hizmetlerin fiyatları zaman içinde artıp azabilir. Enflasyon, sadece mal ve hizmetlerin artması değildir, tüm mal ve hizmetlerin sürekli bir artış göstermesidir. Örneğin, süt fiyatlarının tek başına artması enflasyon değildir, ancak süt, yoğurt, ayran, peynir vb. tüm süt ve süt ürünlerinin fiyat artışının süreklilik göstermesi enflasyondur. Yine örneğin enflasyonun yıllık yüzde 10 olması, tüm ürün gruplarının bir önceki yıla göre genel seviyede yüzde 10 arttığı anlamına gelir. Örneğin geçen yıl 1000 TL’ye alınan bir ürün grubunun bu yıl 1100 TL’ye alınacağını gösterir.

Enflasyon neden olur?

Enflasyonun oluşmasında tek bir neden yoktur ancak ekonomistler ve uzmanların üzerinde uzlaştığı birkaç neden vardır.

Talep enflasyonu

Mal ve hizmetlere olan talep artışı enflasyon oluşturur. Talep arttıkça arzın da artması gerekiyor. Eğer arz talebe yetişemiyorsa mal ve hizmet piyasada daha az bulunacağından fiyatları yükselecektir. Bu enflasyon türü genellikle hızlı büyüyen ekonomilerde görülür.

Maliyet enflasyonu

Bu enflasyon türünde, üretim maliyetlerin artması maliyet enflasyonu yaratır. Ürünleri üreten şirketlerin de kar marjlarını korumak için fiyatlara zam yapması gerekiyor.

Para enflasyonu

Ekonomide en önemli kurallardan birisi arz-talep dengesidir. Aşırı arz ya da aşırı talep ekonomiyi olumsuz anlamda etkiler. Bir mal veya hizmetin arzının talepten fazla olması malın ya da hizmetin fiyatını düşürür.  Eğer bu mal ya da hizmet paraysa, piyasanın ihtiyaç duyduğundan çok daha fazla paranın var olması paranın değerini düşürür. Bu durumda da alım gücü düşer.

Enflasyonun ne gibi etkileri vardır?

Halkın istekleri her zaman değişkendir. Halk alıcı olduğu zaman mal ve hizmetlerin fiyatlarının artmamasını ister. Daha fazla para harcamak istemez. Satıcı olduğu zaman da mal ve hizmetlerin fiyatlarının artmasını ister. Daha fazla para kazanmak ister. Bu durumda insanların zararlı çıkmamasının yolu ekonominin sağlam temeller üzerinde oturması, fiyatlardaki esnekliğin yüksek olmamasıdır.

Ancak öngörülen enflasyon tutmadığı zaman, yüksek enflasyon ekonomik ve sosyal anlamda kalıcı hasarlar bırakabilmektedir. Yüksek enflasyon, düşük gelir grubuna bağlı insanların alım gücünün daha da azalmasına, yeme, içme, barınma gibi en temel ihtiyaçların fiyatlarının yükselmesine ve insanların maddi olarak krize girmesine neden olmaktadır. Bu durum her ne kadar ekonomik temelli gibi görünse de çok ciddi sosyal sonuçları da olmaktadır.

Örneğin, Türkiye’de yaşanan 2001 ekonomik krizi, Türkiye’nin siyasetini baştan aşağıya değiştirmiştir. O dönemde hükümette olan Demokratik Sol Parti (DSP), Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ve Anavatan Partisi (ANAP), kriz döneminde hükümeti feshetmek zorunda kalmış, yapılan genel seçimlerden üç partinin tamamı meclis dışında kalmıştır. Bununla birlikte DSP’nin Türk siyasetindeki yeri neredeyse yok olmak noktasına gelmiş, MHP, Türkiye’de artan milliyetçilik akımından faydalanarak ayakta kalmış, ANAP ise siyaset sahnesinden silinmiştir. Sadece 2001 ekonomik krizinin bile Türkiye’deki sosyal hayatı ne denli etkilediği yukarıda anlattığımız üzere görülecektir.