Döviz kurları neye göre belirleniyor?

Örneğin yurt dışına seyahat ettiğiniz zaman, seyahat ettiğiniz ülkenin para birimini kullanmanız gerekecek. Yaşadığınız ülkenin para birimini, seyahat edeceğiniz ülkenin para birimine dönüştürme işlemi, uluslararası döviz kurları üzerinden hesaplanıyor. Döviz kurlarını ise sabit ya da dalgalı kur rejimi izliyor. 

Sabit ve dalgalı döviz kurlarının özellikleri

Sabit kur rejimini tercih eden para biriminin değerini belirlemek için altın veya herhangi bir değerli metal standart olarak değerlendiriliyor. Baz olarak kabul edilen bu değerli metallerin, değer kaybetmesi veya kazanmasına bağlı olarak para biriminin de değeri değişkenlik gösteriyor. Örneğin 1968’li yıllarda ABD Hazine Bakanlığı altının fiyatını ons üzerinden alış satış fiyatını 35 dolar olarak belirlemişti. Bununla birlikte birçok ülke, yerel para birimlerinin değerini dolarla karşılaştırarak belirlerken, ABD Hazine Bakanlığı tarafından belirtilen altın ons fiyatını ölçü alıyor.

Dalgalı kur rejimlerinde ise yerel para biriminin fiyatı herhangi bir değer üzerinden belirlenmiyor. Çağımızda birçok ülkenin yerel para birimi, dalgalı kur rejimi ile belirleniyor. Dalgalı kur rejimi, ülke hükümetinin politikalarındaki hareketlilik veya merkez bankasının aldığı ekonomik kararlar ile yerel para birimlerinin olumlu ya da olumsuz olarak etkilendiği bir rejimdir.

Dalgalı döviz kuru rejiminin küresel piyasalarda etkileri

1910 yılından sonra uygulanan dalgalı kur rejimi,  1910’a kadar uluslararası döviz kurlarının belirlenmesindeki tek yöntem, para biriminin altın karşısında ölçülen değeriydi. 1930 yılında aynı 1910'lu yıllar öncesinde baz alınan; altın karşılığı değer sistemine benzeyen bir standart ölçü baz alındı. Bu sistem ile tüm ülkeler yerel para birimlerini değer ölçüsü olarak, altınla değil, altın standartlarında kabul görülen ABD doları veya İngiliz sterlini gibi döviz kurlarından hesaplıyordu.

Uluslararası Para Fonu IMF,  1930'lu yıllarda geliştirilen bu sistemin en önemli aktörü olurken, sisteminde düzeninden sorumlu sayılıyordu. 1970’lerde ABD, sabit kur rejimi uygulamasını son verdi ve IMF'nin döviz kurundaki garantörlüğü de böylece sona buldu. Altın rezervlerinin daralmaya gitmesi ABD'nin altın bazlı kontrol standartını bırakmasına neden oldu ve uluslararası para sistemi dolar ve diğer döviz kurlarına göre belirlendi. Hükümetler, ithalatını azaltıp, ihracatını artırarak yerel para birimlerini döviz kurları karşısında istikrarlı hale getirmeye çalışıyor. Ayrıca devletler, başka ülkelere kendi para birimlerini satarak, yerel para birimlerini döviz kurları karşısında devalüe edebiliyor ve bu kendi para biriminin değerini artırıyor. Dalgalı kur rejiminin sağladığı en önemli avantajı ise ülkeleri ticaret yapmaya teşvik etmesidir.

Döviz kurları piyasası dünyada hiç kapanmayan hep bir sirkülasyon halinde olan bir piyasadır. Bu piyasalar, Tam rekabet piyasasına da oldukça yakındır. Ayrıca döviz piyasaları global nitelik taşır ve tüm evrensel piyasadakiler ile birbirleriyle uyum içinde hareket eder. Alıcılar ile satıcılar çakışmazlar. Çünkü işlemler çoğu zaman aracılar tarafından gerçekleştirmektedir.