Kitapları için dil oluşturan yazar!

İngiliz şair, yazar ve filolog John Ronald Reuel Tolkien'i (J.R.R Tolkien) kaleme aldığı The Lord of The Rings (Yüzüklerin Efendisi) kitaplarıyla tanıyoruz. Kurguladığı mitolojik evren, bugün halen daha yazmaya yeni başlayacak fantezi edebiyatı yazarlarının önünde bir dağ gibi duruyor. Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi gibi dev destanlar ortaya koyan, evrenin tarihini ise Silmarillion'da anlatan Tolkien'in az bilinen yönü filolog olması!

Değirmencinin oğlu "Beyaz Ogr" ve yemyeşil Sarehole köyü

1 Ocak 1892 yılında Güney Afrika'nın Bloemfontein kentinde dünyaya gözlerini açan Tolkien, Birminghamlı bir ailenin çocuğuydu. 1. Dünya Savaşı'nda Fransa Cephesi'nde savaşan ve 2. Dünya Savaşı'nın yıkıcılığını gören Tolkien'in eserlerinde bu dönemlerin izlerine rastlamak mümkündür. Eserlerinde saf kötü olan karanlık lord ve ona karşı savaşan (beyaz iyi) temasını işledi. 1896 yılında babası Arthur ölünce, annesi Mabel çocukları da alıp Sarehole isimli bir köye yerleşti. Bu yeşil köyde geçirdiği çocukluğu, onun Hobbit diyarı olan "Shire" köyünü yaratmasında etkili oldu. Tolkien, zaman zaman kardeşi Hillary ile köyün biraz dışında bulunan Moseley bataklığına yürüyüş yapıyor ve oyun oynuyordu. Bataklığın yakınında bulunan Cole Bank Değirmeni'ne yaklaştıkları vâkit ise değirmencinin oğlu onları kovalıyorladı. Ronald isimli o çocuğa "Beyaz Ogr" adını takmışlardı. Değirmencinin oğlu Ronald, Tolkien'in "Orta Dünya"sındaki çirkin ve saldırgan orklar için esin kaynağı olacaktı.

1945 yılında Oxford'da profesör oldu

Tolkien 1945 yılında Oxford'da profesör unvanını aldı. Bu arada hayali "Orta Dünya"sını yaratmaya devam ediyordu. Tolkien'in belki de en büyük alamet-i farikası, eserlerinde oluşturduğu dillerdir. 

Fazla konuşulan bazı diller

Yagın Elf dilleri; Quenya, Primitive Quendian, Common Eldarin, Sindarin, Goldogrin, Ilkorin, Telerin, Nandorin ve Avarin'dir. Bunların dışında Morgoth (karanlık lord) tarafından yaratılan Ork Dili, Sauron'un oluşturduğu Kara Dil, Ent dili olan Entish, Valar dili olan Valarin ve cücelerin gizli dili Khuzdul gibi birçok farklı lîsan mevcuttur.

"Dillerin icadı temel teşkil eder"

Tolkien bu dillerin, alfabesinden gramerine kadar birçok ayrıntısıyla uğraşmış hatta farklı dillerin farklı lehçelerini meydana getirdi. Bu uğraşın bir hobiden ibaret olmadığını belirten yazar, oluşturduğu lîsanların, kitapları için önemini her fırsatta dile getirdi. Diğer yazarlardan farklılaşmak istediğini de söyleyen yazar, "Dillerin icadı temel teşkil eder. Dillerin öyküler için oluşturulmasından ziyade, 'öyküler' bu dillere bir dünya sağlamak amacıyla yazılmıştır. Bana göre, önce bir ad gelir ve ardından onu öyküsü izler." ifadelerini kullandı.

En ayrıntılı lîsan "Elflerin Latincesi" olan Quenya

Tolkien'in kurguladığı lîsanlar içinde belki de en fazla uğraştığı ağdalı Quenya (kvenya diye okunur) ve Sindarin dilleridir. Kusursuz ve neredeyse ölümsüz olan büyüleyici elfler için oluşturduğu bu diller, estetik olarak da başka bir dünyadan gelmiş gibidir. Özellikle Quenya dilinin alfabesi ve fonetik yapısı bu kanıyı destekler. Yazar, bu ağdalı dili kurgularken Fince, Latince ve Yunanca gibi dillerden esinlenmiştir. Quenya dilinde daha çok Ural-Altay Dil Ailesi'nin Ural koluna mensup olan Fince'nin etkileri göze çarpar. Bu nedenle dil, aynen Türkçe gibi sondan eklemelidir. Elf Kralı Thingol'un koyduğu kurallardan sonra bu dil, "Gri Elf halkı" tarafından günlük konuşmalarda kullanılmamaya başlanır. Bilim dili olan Quenya, Tolkien'e göre "Elflerin Latincesi"dir. 

Quenya alfabesi

Sessizler: c, d, f, g , gw, h, hy, hw, l, ly, m, n, nw, ny, p, qu, r, ry, s, t, ty, v, y ve w

Sesliler: a, e, i, o, u, á ve é.

Tolkien'in konuşmalarından edindiğimiz bilgilere göre, Orta Dünya'da konuşulan bütün diller, tanrıların dili olan "Valarin" den türedi. Zaman geçtikçe Valarin dili üç ana kola ayrıldı. 

Valarin dilinin üç ana kolu

• Elflerin dilinin geldiği Oromëan kolu,
• İnsanlar ve cücelerin dilinin geldiği Aulëan,
• Orkların kullandığı dilin atası olan Melkian.

Kitaplardaki dillerin kökenlerini bir sosyodilbilim eserinde açıkladı

Hemen hemen bütün diller, lisanların kökeninin araştırıldığı bir sosyodilbilim eseri olan "Lhammas"ta geçer ancak karanlık Lord Sauron'un ve yüzük tayflarını kullandığı Kara Dil (Black Speech) yer almaz. Yukarıda saydığımız diller, Orta Dünya'nın en fazla konuşulan dilleridir. Bunların dışında 60'ya yakın yerel dil de mevcuttur.

2 Eylül 1973 yılında hayata gözlerini yuman J.R.R Tolkien, arkasından büyük bir faztezi edebiyatı mirası bıraktı. Bugün dünya üzerinde milyonlarca kitap tutkunu onun kurgusal elf dilini öğrenmeye çalışıyor.