Felsefeyi anlamak için okunacak 5 kitap

Anlaşılması bilimden zor alan bir şey varsa, o da felsefe olabilir. En azından bilim, gerçek ve fiziksel dünyaya bel bağlayabilir. Felsefe ise düşünce ve argüman dünyasında, sert bir mantıkta var olarak oldukça kaygan görünebilir. Felsefe, yaşamınızla ilgili bazı temel gerçeklere bakma şeklinizi değiştirebilir. Felsefede “Ya hepimiz rüya görüyorsak?” ya da “Ya evren rafta bir kavanozun içindeyse?” gibi belirsiz sorulardan çok daha fazlası var.

İşte bilmeniz gereken felsefe disiplinleri ve sizi o disiplinlere götürecek kitaplar…

Metafizik

Metafizik, felsefeyi düşündüğünüzde muhtemelen ilk aklınıza gelen şeydir. Temelde, gerçekliğin doğası hakkında sahip olduğunuz herhangi bir soruyu kapsar.

İki tür gerçeklik olduğunu düşünüyor musunuz? Bu bir metafizik sorusudur. Metafizikte değişimin doğası, nedenselliğin doğası ve kimliğin doğası hakkında sorular ve bu kavramlardan herhangi birinin aslında gerçek olup olmadığına dair sorular var.

Metafizik, beklenmedik şekillerde gerçek fizikle kesişebilir. En iyi örneklerden biri, muhtemelen zamanın doğasıdır. Belki de zamanın sürekli değişen, şimdiki bir an olduğunu hissediyorsunuzdur. Belki de geçmişin izini arkada bırakırken sürüklenerek ilerleyen bir mezura gibi olduğunu düşünüyorsunuz. Ya da geleceğin ve geçmişin değiştirilemez olduğunu düşünüyorsunuz ve biz sadece, belirli bir anı sadece iyi bir zamanda deneyimliyoruz. Bunların hangisinin doğru olduğunun fizik bilimi üzerinde büyük bir etkisi vardır. Aynı şekilde bunun tam tersi de geçerlidir.

Okunacak kitap: Geçmişteki düşünürlerin zamanı nasıl algıladığını, görelilik, kuantum fiziği ve diğer bilimsel teorilerin bu düşünceleri nasıl değiştirdiğini anlamak için Adrian Bardon’un ‘A Brief History of the Philosophy of Time’ kitabına bakın.

Etik

Etikte tramvay problemini muhtemelen herkes duymuştur.

Kontrolden çıkmış bir tramvay beş kişiye doğru ilerlediğini görüyorsunuz. Onların kurtulabilecekleri tek yol, tramvayın onlara çarpmadan önce yan taraftaki ray takımına geçmesidir ancak yan taraftaki ray takımının hemen aşağısında da diğer arkadaşlarından habersiz bir kişi var. Ray değiştirmenizi sağlayacak makas kolunun kontrolü sadece sizde.

Beş kişiye doğru ilerleyen tramvayı gördüğünüzde, kolu çekip sadece bir kişinin ölümüne sebep olmak sizin sorumluluğunuzda mı? Eğer yaparsan, o kişiyi kasten mi öldürmüş oluyorsun? Yapmazsan da diğer beş kişiyi mi kasten öldürmüş oluyorsun?

Okunacak kitap: Etik çalışmaya yeni başlıyorsanız, Peter Cave’in ‘Ethics: A Beginner’s Guide’ kitabına bakın.

Epistemoloji

Birçok felsefe kuramının temel bir sorunu örnekleyen, kendisiyle ilişkili tek bir kelime vardır. Epistemoloji için bu ifade, ‘kaplumbağa’dır.

Dünyanın dev bir kaplumbağanın sırtına yaslandığına inanan eski bir bilgin olduğunuzu hayal edin. Peki kaplumbağa neye dayanıyor? Çok kolay: Başka bir kaplumbağaya dayanıyor. O kaplumbağa da diğerine…

Epistemoloji, bilgiyi ve nasıl bildiğimizi inceleyen bir felsefe dalıdır. Kaplumbağalar da insanların inançlarını haklı çıkarma yöntemlerinden biridir.

Bir şeye inandığınızı söylüyorsunuz, çünkü kanıtınız var. Bu kanıta da inanıyorsunuz, çünkü bu kanıtın da kanıtı var. Tüm haklılık zincirini kafanızda tutamazsınız, yani bir noktada elinizi sallıyor olmalısınız ve aşağıda daha fazla kaplumbağa olduğunu söylemelisiniz.

Okunacak kitap: Bir şeyi bilmek için, bundan emin olmalısınız. Zorluk, kesinliğin asla ortadan kalkmadığı bir fikir bulmaktır. Bunun için Chuck Klosterman’ın ‘But What If We’re Wrong?’ kitabını okuyabilirsiniz.

Mantık

Mantık, tüm felsefe disiplinlerinin en korkutucusu olabilir. Matematiksel sembollerle ve hatasız hesaplamalarla doludur.

Fakat belirli bir kafa yapısına sahipseniz, mantık size hitap eden tek şey olabilir. Bu listedeki diğer felsefe türlerinin aksine, mantıkta farklı paradigmalar veya dünya görüşleriyle alakalı çok fazla bir şey bulamazsınız.

Okunacak kitap: Dan Cryan, Sharron Shatil ve Bill Mayblin’den ‘Intrdoucing Logic: A Graphic Guide’ mantık disiplinini açık bir şekilde ve resimlerle anlatıyor.

Bonus kitap: Sofie'nin Dünyası

Gençler için tasarlanan ancak herkes için gerçekten uygun olan bir kitapta Jostein Gaarder, okuyucuyu Sofie’nin Dünyası’nda ilgi çekici ve akıl almaz bir yolculuğa çıkarıyor. Roman, zaman ve mesafeden daha fazlasıyla ayrılmış ancak gerçeklik sınırlarını daha iyi anlamalarıyla ayrılmaz bir şekilde bağlanan iki genç kızı anlatıyor.

Sofie’nin Dünyası, okuyucunun hayatı anlamaya yönelik kendisine sorular sormasını sağlıyor.