Suriye'nin kaderi ne olacak?

Dış basın ve dünyanın dört bir yanından siyaset ve savunma analistleri, ABD Başkanı Donald Trump’ın Türkiye’nin Suriye’de düzenleyeceği operasyona onay vererek Amerikan askerlerinin bölgeden çekilmesi hakkında yorum yapıyor.

Suriye Demokratik Güçleri (SDG), ABD’nin bölgede DEAŞ’a karşı yürüttüğü mücadelede en fazla iş birliği yaptığı müttefiklerinden biri. Ancak SDG, Türkiye tarafından terör örgütü PKK’nın bir uzantısı olarak algılanıyor ve ABD, uzun süredir Türkiye tarafından SDG’ye yardımlarını kesmesi için baskılanıyordu.

Trump yönetimi görevlileri, ABD Başkanı’nın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la telefonda görüştükten sonra bölgedeki 100-150 Amerikan askerinin Türk operasyonunun önünü açmak için geri çekileceğine ve operasyona kesinlikle destek vermeyeceğine karar verdiğini açıkladı.

Donald Trump’ın bu kararı, Pentagon ve Amerikan Dışişleri’nin tüm önerilerine karşı çıkar nitelikte. Trump’ın danışmanları, bölgede küçük de olsa bir Amerikan askerî birliğinin bulunmasının hem DEAŞ’ın dirilmesine engel olacağı hem de Rusya’ya karşı bir koz olarak kullanılabileceği kanısındaydı.

Türkiye’nin düzenleyeceği operasyonun süresi ve içeriği veya Kürt güçleriyle çarpışma yaşanıp yaşanmayacağı henüz bilinmiyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, 32 kilometre derinlik ve 483 kilometre uzunluktaki güvenli bölgenin en az 1 milyon Suriyelinin ülkelerine dönmesi için ayrılacağını söyledi. ABD ve Türkiye, Ağustos ayından beri 483 kilometrelik sınır hattının 120 kilometresinde ortak devriye operasyonları düzenliyordu.

Cumhurbaşkanı, ABD’ye birlikte yürütülen operasyonların yeterli hızda ilerlemediğinden şikâyetçiydi.

Amerika, Trump’ın kararından önce ne yapıyordu?

Geçtiğimiz hafta Amerikan Savunma Bakanı Mark Esper ve Genelkurmay Başkanı General Mark Milley, Türk mevkidaşlarını arayarak gerginliğin düşmesi için çaba göstermişti.

Amerikan yetkililer, askerlerin nereye çekilecekleri veya bu olayın ABD’nin Suriye’den toptan çekilmesiyle sonuçlanıp sonuçlanmayacağı hakkında bir şey söylemekten kaçınıyor. Trump’ın 2018 Aralık ayında 2000 askerin Suriye’den çekilmesi kararı üzerine dönemin Savunma Bakanı Jim Mattis ve DEAŞ Karşıtı Koalisyon Özel Temsilcisi Brett McGurk istifa etmişti. O günden bu yana Amerikan yetkililer, kuzeydoğu Suriye’de bir Amerikan birliğinin kalması için yoğun çaba harcamıştı.

Geçtiğimiz Eylül ayındaki Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda hazır bulunan Amerikan yetkililer ise ABD hükümeti, Başkan Trump dâhil, bölgedeki Kürt güçlerinin desteklenmesi ve Türkiye’nin taleplerinin reddedilmesi konusunda fikir birliği olduğunu söylemişti.

Aynı dönemde Amerika’dan bilgi alan Türk yetkililer ise aynı konu hakkında tamamen farklı şeyler söylüyorlardı: Trump ve diğer Amerikan yetkililer arasında çok büyük bir fikir ayrılığı mevcuttu. Amerikan Ordusu generalleri, Türkiye’nin güvenli bölge taleplerine kesinlikle izin verilmemesi gerektiğini düşünürken, Trump askerlerin çekilmesini istiyordu.

Dış basın ve Amerikan yetkililer ne diyor?

BBC’den Jonathan Marcus, ABD’nin Suriye’den çekilme kararının Amerikan savunma stratejisinde büyük bir kayma yarattığını söyledi.  Marcus’a göre, ABD’nin Suriye’deki müttefiklerini yeniden şekillendirme çabasına girmesi, bölgedeki Kürt müttefiklerinin bir ‘ihanet’ hissiyatına kapılmasına sebep olabilir ve bölgede DEAŞ’ın yeniden yapılanmasına imkân sağlayabilir. Amerikan Kongresi’nin Suriye Araştırmaları Grubu’nun Suriye’nin önemini tekrar tekrar gündeme getirmesinin aksine ABD Başkanı Trump’ın Suriye’den çekilme arzusu, hem bölgeye hem de ABD’ye muhtemel bir tehdit oluşturabilir.

Washington Yakın Doğu Politikaları Türk Araştırmaları Program Direktörü Soner Çağaptay, ABD müdahalesi olmayan bir Türk harekâtının Suriye’de Kürt kontrolündeki bölgeye büyük dikkat çekeceğini söylüyor. Çağaptay, operasyonun Türkiye’deki Suriyeli mültecilerin geri gönderilmesi için büyük önem taşıdığını ve Erdoğan’ın Trump’ın Suriye politikası üzerinde ne kadar etkili olduğunun bir kez daha kanıtlanması olduğunu söylüyor.

Suriye uzmanlarının bir kısmı, Trump’ın kararını “çok riskli ve etraflıca düşünülmemiş” olarak niteliyor. Uzmanlara göre Amerika’nın Kürt müttefikleri aleyhine verdiği bu karar, bölgede 8 yıldır devam eden savaşın uzamasına ve Kürtlerin Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’la anlaşmaya bile çalışmasına sebep olabilir. Uzmanların asıl endişesi, Beşar Esad’ın da desteğini alan Kürtlerin Türk kuvvetleriyle çatışmaya girmesi.

Denizci piyade olarak Irak’ta savaşmış ve Amerika Temsilciler Meclisi üyesi Ruben Gallego, ABD kararının “Orta Doğu’yu istikrarsızlaştırabilecek en büyük hareketlerden biri” olarak niteledi. Gallego, “Kürtler bir daha asla Amerika’ya güvenmeyecek. Kendilerine yeni müttefikler arayacaklar veya bağımsızlık çabasına girecekler.” dedi.

New York Times’a konuşan ve kimliğinin gizli kalmasını isteyen bir yetkili, askerlerin bölgeden ayrılmasının “Türkiye’nin yolundan çekilmek” olduğunu söyledi. Yetkiliye göre ABD ne Türkiye’yi ne de SDG’yi destekleyecek. İki taraf arasında çıkacak bir çatışmada da ABD taraf olmayacak.

Aralık 2018’de istifa eden DEAŞ Karşıtı Koalisyon Özel Temsilcisi Brett McGurk, kararın “yine yabancı bir ülke lideriyle konuştuktan sonra kesinlikle başka bir yetkiliye danışılmadan alınmış pervasız bir karar” olduğu fikrinde. McGurk, “Beyaz Saray’ın aldığı karar, bölgedeki gerçeklerden tamamıyla uzak. Yürürlüğe konulduğu hâlde bölgedeki personelimize vereceği zarar kaçınılmaz ve DEAŞ kesinlikle geri gelecek.” dedi.