Çinliler Uygurların DNA'ları ile teknoloji üretiyor

Çinli yetkililer, Sincan genelinde gözaltına alınıp toplama kamplarına götürülmüş binlerce Uygur Türk'ü ve diğer Müslüman azınlık gruplardan alınan kan örneklerinden DNA topluyor. Örneklerin alındığı kişilerin rızası olup olmadığı sorusuna cevap bulunmasa da tek bir şey var: Çinli bilim adamları DNA örneği kullanarak bir kişinin yüzünün görüntüsünü oluşturmanın yolunu bulmaya çalışıyor. 

Amerika Birleşik Devletleri ve başka yerlerde de geliştirilmekte olan teknoloji, gelişimin ilk aşamalarında ve şu an bile çemberi daraltmak ya da şüphelileri ortadan kaldırmak için yeterince iyi kaba resimler üretebilir durumda. Ancak Sincan'daki kısıtlamalar göz önüne alındığında, bilim etiği uzmanları, Çin'in ırksal profillemeyi ve Uygurlara karşı potansiyel bir devlet ayrımcılığını gerekçelendirmek ve de yoğunlaştırmak için kullanılabilecek bir araç oluşturduğundan endişe ediyor.

Uzmanlar, uzun vadede, Çin'deki komünist hükûmetin bir DNA örneğinden üretilen görüntüleri, kitlesel gözetim ve geliştirilmekte olan yüz tanıma sistemlerinde kullanarak, muhalifleri, protestocuları ve suçluları izleyerek toplum üzerindeki egemenliğini artırmasının mümkün olabileceğini söylüyor.

Bu araştırmanın bir kısmı Çin'in Kamu Güvenliği Bakanlığı tarafından işletilen laboratuvarlarda yürütülüyor ve söz konusu bakanlıkta çalışan en az iki Çinli bilim adamının Avrupa'daki saygın kurumlardan fon aldığı ifade ediliyor. Uluslararası bilimsel dergilerde de çalışmalarda kullanılan DNA'ların kökenleri incelenmeden veya Sincan'da bu tür örneklerin toplanması kapsamında ortaya çıkan etik sorular yok sayılarak bulgular yayınlanmış durumda.

Yazılarda, Çinli bilim adamları, uluslararası dernekler tarafından belirlenen normları takip ettiklerini ve Tomşuk'taki insanların gönüllü olarak kan verdiklerini yazıyorlar. Ancak, Sincan'da baskı altında sözde eğitim merkezlerinde tutulan insanların başka seçeneği olmadığı da uluslararası kamuoyunun farkında olduğu bir durum. Hükûmet zorunlu bir sağlık kontrol programı kisvesi altında numune topluyor. Dolayısıyla, ikisi Tomşuk şehrinde olan toplama kamplarına yerleştirilenlerin çok az seçeneği var.

Sayıları her geçen gün artan bilim adamı ve insan hakları savunucusu da, insan genomu üzerine araştırma yapmak dahil, Çin hükûmetinin bilimi şüpheli amaçlar için kullandığını söylüyor.

Çin, hâlihazırda insanları etnik kökene göre sıralamak için yüz tanıma teknolojisini kullanıyor. Uygurlar üzerinde denenmiş bu teknoloji, şimdi DNA örnekleri toplanarak bir kişinin Uygur olup olmadığını kesinleştirmek için kullanılıyor. Bu anlamda, Tomşuk'taki esirlerin yüzleri arkasındaki genetik üzerine yapılan araştırmalar, geliştirilmekte olan teknoloji ile kullanılmakta olan teknoloji arasında bağ kurulmasını sağlayabilir.

Yüz haritalama

Birinin yüzünü sadece bir DNA örneğine dayanarak çizmek bilim kurgu gibi geliyor ancak öyle değil. Bu sürece DNA fenotipleme deniyor. Bilim adamları bu işlemi, cilt rengi, göz rengi ve soy gibi özellikleri bulmak adına genleri analiz etmek için kullanırlar. Dünya genelinde bir avuç şirket ve bilim adamı, suçluları ve kurbanları tanımlamak için keskin ve doğru yüz görüntüleri oluşturmak adına bilimi mükemmelleştirmeye çalışıyor.

Heather Dewey Hagborg isimli bir sanatçı New York’un  sokaklarından, ortak banyolarından ve bekleme odalarından saç, sakız ve sigara izmaritleri topladı. Topladığı materyallerden DNA elde ederek ve genomik araştırmaya dayanarak, bu kişilerin nasıl görünebileceğini temsil eden 3 boyutlu renkli portreler oluşturdu ve bu portrelerle bir sergi açtı.

Amerika'da Maryland polisi geçen yıl bir cinayet kurbanını tanımlamak için bu teknolojiyi kullandı. 2015 yılında, Kuzey Carolina'daki polis, cinayet mahallindeki DNA'dan katilin açık tenli, kahverengi veya ela gözlü, koyu saçlı ve de çilli olduğuna dair az sayıda da olsa kanıt göstermesinden sonra iki cinayet suçundan bir adamı tutukladı. Adam suçunu kabul etti.

Bu tür örneklere rağmen, uzmanlar yaygın olarak fenotiplemenin etkinliğini sorguluyor. Şu anda, elde edilen görüntüler çok düz, keskin hatlara sahip değil ve de belirsiz görünüyor. DNA, insanların yaşı ya da kilosu gibi nasıl göründüğünü belirleyen diğer faktörleri göstermiyor. DNA cinsiyet ve soy ortaya çıkarabilir, ama iş bir yüz gibi belirli bir görüntü üretmeye geldiğinde teknoloji ıskalayabilir.